 |
| Россия. Санкт-Петербург. St. Petersburg-Russia - 09.06.2024: Broadcast of President Vladimir Putin's speech. (Shutterstock/Alexey Smyshlyaev) |
Mark Episkopos - responsiblestatecraft.org / Παρουσίαση Freepen.gr
Ο κόσμος της κατασκοπείας της εποχής του Ψυχρού Πολέμου είχε περιγραφεί από τον πρώην επικεφαλής της αντικατασκοπείας της CIA James Jesus Angleton ως μια ερημιά από καθρέφτες, μια από εκείνες τις σπάνιες εκφράσεις που αποτυπώνουν τόσο όμορφα το αντικείμενό τους, ώστε να χρειάζονται ελάχιστες επεξηγήσεις.
Η ίδια η ερημιά των καθρεφτών είναι μια μάλλον ευφυής λογοτεχνική οικειοποίηση από το ποίημα του T.S. Eliot «Gerontion» του 1920, ένα στοιχειωτικά προφητικό πορτρέτο της αθλιότητας του μεσοπολέμου που συγκλόνισε μια γενιά Ευρωπαίων που έτρεχαν με ιλιγγιώδη ταχύτητα προς μια άλλη, ακόμη μεγαλύτερη συμφορά που καραδοκούσε στη γωνία.
Ο Άνγκλετον πήρε αυτή τη φράση από το αρχικό της, ομολογουμένως πολύ διαφορετικό πλαίσιο για να συλλάβει τη λαβωματιά στο σκοτάδι - ή, όπως το έθεσε ο Έλιοτ, το να αψηφάς τα πολλά «πονηρά περάσματα» και τους «επινοημένους διαδρόμους» της ζωής μόνο και μόνο για να φτάσεις σε μια μακρινή ηχώ της αλήθειας - που είναι αναπόσπαστο μέρος της δουλειάς των μυστικών υπηρεσιών και της αντικατασκοπείας.
Αλλά αυτά τα προβλήματα αντίληψης δεν είναι λιγότερο έντονα στον περιφερειακό κόσμο της κρατικής τεχνικής, όπου οι ηγέτες πρέπει να αποτρέπουν τους αντιπάλους και να τηρούν τις διεθνείς δεσμεύσεις όχι, ως επί το πλείστον, με τις πράξεις τους αλλά με τα σήματα που μεταδίδουν στους ομολόγους τους. Η δομή του διεθνούς συστήματος κρατείται ψηλά από αυτά τα σήματα και το τεράστιο φάσμα πολιτικών, θεσμών και ρυθμίσεων που τα στηρίζουν.
Το βασικό νόμισμα πίσω από τη σηματοδότηση είναι η αξιοπιστία, η οποία υποστηρίζεται από την ανάλογη ικανότητα να κάνει πράξη το μήνυμα που προσπαθεί να στείλει κάποιος. Για παράδειγμα, η συμμαχία του ΝΑΤΟ και η διάταξη περί συλλογικής άμυνας, το άρθρο 5, στηρίζονται στη διαβεβαίωση της Αμερικής ότι θα έρθει να υπερασπιστεί τους Ευρωπαίους εταίρους της εάν υποστούν επίθεση από άλλο κράτος. Όπως έχω γράψει μαζί με τους συναδέλφους μου Anatol Lieven και George Beebe, όλα τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν ότι η ρωσική ηγεσία λίγο πολύ θεωρεί αυτή την αμερικανική διαβεβαίωση ασφαλείας ως αξιόπιστη και διαμορφώνει ανάλογα την προσέγγισή της προς την ανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ.
Εν τω μεταξύ, η πιο τρομερή πρόκληση της Ρωσίας -μια πρόκληση που ανταγωνίζεται και ενδεχομένως ξεπερνά τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει στο πεδίο της μάχης στην Ουκρανία και, τώρα, στη συνοριακή περιοχή του Κουρσκ- ήταν να βρει τρόπους να αποτρέψει αξιόπιστα τη Δύση από το να συνεχίσει να βοηθά και να προμηθεύει την Ουκρανία. Πριν από μόλις 30 μήνες, την ημέρα έναρξης της εισβολής, ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν προειδοποίησε πως όποιος παρεμβαίνει θα υποστεί «συνέπειες που δεν έχετε ξαναδεί».
Έκτοτε, η Δύση συντόνισε με επιτυχία μια κολοσσιαία, πρωτοφανή κατά ορισμένα μέτρα, επιχείρηση παροχής βοήθειας ασφαλείας στην Ουκρανία, βαθαίνοντας σταθερά την εμπλοκή της με νέους τύπους όπλων και χαλαρώνοντας ή εγκαταλείποντας εντελώς τα προηγούμενα διατάγματά της που περιόριζαν την ικανότητα της Ουκρανίας να χτυπήσει εντός της διεθνώς αναγνωρισμένης ρωσικής επικράτειας.
Η Μόσχα απολαμβάνει ένα σημαντικό βαθμό αποτροπής στο ζήτημα της άμεσης δυτικής επέμβασης στον πόλεμο, αν μη τι άλλο για το ενδεχόμενο μιας τέτοιας κίνησης να μετατραπεί σε έναν ευρύτερο περιφερειακό πόλεμο που θα απέχει ελάχιστα από μια πυρηνική σύγκρουση. Αλλά δεν μπορεί να ειπωθεί το ίδιο για την ικανότητά της να αποτρέψει τη Δύση από το να κάνει ό,τι μπορεί για να βοηθήσει έμμεσα την Ουκρανία.
Το τελευταίο σχέδιο του Πούτιν για να αποτρέψει την περαιτέρω εμπλοκή της Δύσης στον πόλεμο στην Ουκρανία ήταν να απειλήσει να εξοπλίσει τους αντιπάλους της Δύσης σε αντίποινα, υποτίθεται με την πεποίθηση πως αυτή η πολιτική θα αυξήσει το κόστος για τους δυτικούς εταίρους της Ουκρανίας, ώστε είτε να υποχωρήσουν είτε τουλάχιστον να απέχουν από την περαιτέρω εμβάθυνση της δέσμευσής τους προς το Κίεβο.
Ωστόσο, τρεις μήνες αργότερα, η Ρωσία δεν έχει ακόμη κάνει πράξη αυτή την απειλή. Όπως αποδεικνύεται, αυτό το είδος τιμωρητικού «tit for tat» δεν ήταν ποτέ αρκετά κατάλληλο για το σκοπό του, όχι μόνο επειδή η Ρωσία δεν έχει την ικανότητα να το κάνει πράξη χωρίς να περάσει με κόκκινο στυλό από άλλα μέρη του παγκόσμιου χαρτοφυλακίου στρατιωτικών, οικονομικών και πολιτικών συμφερόντων της.
Ακριβώς την στιγμή που το Κρεμλίνο φέρεται να ετοιμαζόταν να εξοπλίσει τους αντάρτες Χούτι στην Υεμένη εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών, η Ουάσινγκτον συντόνισε μια διπλωματική πίεση με τη Σαουδική Αραβία για να σταματήσει τη Μόσχα. Η Ρωσία και η Βόρεια Κορέα υπέγραψαν αμυντικό σύμφωνο τον Ιούνιο, το οποίο διαφημίστηκε και από τις δύο πλευρές με μεγάλη λαμπρότητα, αλλά δεν υπάρχουν μέχρι σήμερα στοιχεία που να αποδεικνύουν ότι οι Ρώσοι σχεδιάζουν να στείλουν σημαντικές αποστολές όπλων στη Βόρεια Κορέα. Μέχρι στιγμής συνέβαινε το αντίθετο, με τη ΛΔΚ να στέλνει εκατομμύρια βλήματα πυροβολικού στη Ρωσία.
Ίσως οι Βορειοκορεάτες να πιστεύουν ότι επωφελούνται με άλλους τρόπους, συμπεριλαμβανομένης της πολιτικής επιρροής που τους δίνουν οι σχέσεις τους με τη Ρωσία έναντι του κύριου ευεργέτη και εταίρου τους, της Κίνας, αλλά δεν υπήρξε τίποτα που να προσεγγίζει μια συγκρίσιμη ανταλλαγή όπλων μεταξύ της Μόσχας και της Πιονγιάνγκ.
Δεν είναι δύσκολο να καταλάβει κανείς το γιατί: οποιαδήποτε μεγάλης κλίμακας προσπάθεια εξοπλισμού της ΛΔΚ θα μπορούσε να αποβεί μοιραία για τις σχέσεις της Ρωσίας με τη Νότια Κορέα, οι οποίες δεν έχουν καταρρεύσει εντελώς μετά την εισβολή στην Ουκρανία το 2022, παρά τη στενή συνεργασία της ΛΔΚ με την Ουάσινγκτον και την προφανή ευαισθησία της στα συμφέροντα των ΗΠΑ. Το Πεκίνο, επίσης, θα έμενε ασυγκίνητο από τις αποσταθεροποιητικές επιπτώσεις που θα μπορούσαν να ασκήσουν οι μεγάλες ρωσικές εγχύσεις όπλων στη Βόρεια Κορέα σε ολόκληρη την περιοχή, και η σχέση με την Κίνα είναι μια σχέση που η Ρωσία δεν έχει την πολυτέλεια να περιπλέξει.
Όσον αφορά τη Μέση Ανατολή, το Ιράν αναδεικνύεται ως προφανής υποψήφιος για τη γενναιοδωρία της Ρωσίας - είναι, άλλωστε, ένας αντίπαλος των ΗΠΑ που βρίσκεται σε έναν πικρό αγώνα με έναν από τους στενότερους συμμάχους της Αμερικής, το Ισραήλ. Αλλά και εδώ, το Κρεμλίνο βρίσκεται να κινείται προσεκτικά ανάμεσα στη Σκύλλα και τη Χάρυβδη.
Μέρος της σύνθετης στρατηγικής της Ρωσίας για τη Μέση Ανατολή, μετά την παρέμβασή της στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας, ήταν η υποστήριξη μιας σταθερής σχέσης σε επίπεδο εταίρων με το Ισραήλ. Τόσο ο Πούτιν όσο και ο ισραηλινός ομόλογός του Μπίμπι Νετανιάχου θεωρούν τους εγκάρδιους δεσμούς μεταξύ των δύο χωρών τους ως προσωπικό επίτευγμα και ήταν αξιοσημείωτα απρόθυμοι να εγκαταλείψουν αυτή τη σχέση, ακόμη και όταν ο πόλεμος στην Ουκρανία και ο πόλεμος στη Γάζα το 2023 τους βρήκαν σε διαφορετικές πλευρές του οδοφράγματος.
Παρόλο που η Μόσχα έχει επανειλημμένα καρφώσει το Ισραήλ για τη συμπεριφορά του στη Γάζα, αυτά τα είδη ρητορικών τσιμπημάτων είναι ένα πράγμα- η προμήθεια σημαντικών οπλικών συστημάτων στον δηλωμένο εχθρό του Ισραήλ, το Ιράν, είναι κάτι εντελώς διαφορετικό και, μέχρι στιγμής, δεν είναι μια γέφυρα που ο Πούτιν ήταν πρόθυμος να διασχίσει.
Με απλά λόγια, η Ρωσία ξεμένει από δυτικούς εχθρούς που μπορεί να εξοπλίσει χωρίς να επηρεάσει αρνητικά τα δικά της συμφέροντα. Μικρότεροι πιθανοί παίκτες παραμένουν στη Λατινική Αμερική και σε τμήματα της Αφρικής, αλλά σε αυτές τις περιπτώσεις, ο αντίκτυπος τέτοιων διατάξεων είναι πιθανό να είναι πολύ μικρός για να έχει το τιμωρητικό αποτέλεσμα που είναι ο λόγος ύπαρξης της Ρωσίας για την άσκηση αυτής της πολιτικής μεταφοράς όπλων εξ αρχής.
Το αίνιγμα στο οποίο βρίσκεται η Μόσχα αποκαλύπτει μια βαθύτερη πτυχή της πολεμικής της προσπάθειας στην Ουκρανία: Η ικανότητα της Μόσχας να διατηρεί σχέσεις με σχεδόν ολόκληρο τον μη δυτικό κόσμο, παρά την επίμονη εκστρατεία απομόνωσης της Δύσης, αποτελεί ταυτόχρονα πλεονέκτημα και βάρος. Απομακρύνει τη Ρωσία από τις δυτικές οικονομικές και διπλωματικές πιέσεις που διαφορετικά θα μπορούσαν να την είχαν σακατέψει με επιτυχία στα πρώτα στάδια του πολέμου. Αλλά οι σχέσεις αυτές φέρουν επίσης μαζί τους ένα σύνολο εμποδίων που περιορίζουν τη Μόσχα από το να επιδιώξει πολλές μορφές κλιμάκωσης και αντιποίνων.
Αυτοί οι περιορισμοί παραπέμπουν σε μια ερημιά καθρεφτών που έχει αναπτυχθεί γύρω από τον πόλεμο στην Ουκρανία - ένα σύνολο προσδοκιών και κανόνων που, αν και ποτέ δεν κωδικοποιήθηκε και είναι σε μεγάλο βαθμό ανομολόγητο, έχει ωστόσο μια πραγματική πειθαρχική επίδραση στους συμμετέχοντες. Αυτή η λογική θα πρέπει να μελετηθεί βαθύτερα και να ενσωματωθεί ως μέρος της εργαλειοθήκης της αμερικανικής πολιτικής για να τερματιστεί ο πόλεμος με όσο το δυνατόν πιο επωφελείς όρους για τη Δύση και την Ουκρανία.