Η ζωή του Μπίργκερ, που κατάγεται από το κρατίδιο του Μεκλεμβούργου-Δυτικής Πομερανίας στη βορειοανατολική Γερμανία, θα μπορούσε να διαβαστεί ως μια παγγερμανική ιστορία επιτυχίας. Το τείχος του Βερολίνου έπεσε όταν ήταν 10 ετών. Αφού αποφοίτησε από το λύκειο, σπούδασε οικονομικά και διοίκηση επιχειρήσεων στο Αμβούργο, έζησε στην Ινδία και τη Νότια Αφρική και τελικά βρήκε δουλειά σε μια εταιρεία στη δυτικογερμανική πόλη Ντούισμπουργκ. Για την ιστορία αυτή δε χρησιμοποιεί το πραγματικό του όνομα.
Ο Μπίργκερ κάθεται σε μια καφετέρια του Αμβούργου, υπερασπιζόμενος την πρώην κομμουνιστική χώρα. «Οι περισσότεροι πολίτες της Ανατολικής Γερμανίας είχαν μια ωραία ζωή», λέει. «Σίγουρα δεν νομίζω ότι είναι καλύτερα εδώ». Με τον όρο «εδώ» εννοεί την επανενωμένη Γερμανία, την οποία υποβάλλει σε αμφισβητήσιμες συγκρίσεις. «Στο παρελθόν υπήρχε η Στάζι, και σήμερα ο (Γερμανός υπουργός Εσωτερικών Βόλφγκανγκ) Σόιμπλε -ή η GEZ (το κέντρο είσπραξης τελών των δημόσιων ραδιοτηλεοπτικών οργανισμών της Γερμανίας)- συλλέγουν πληροφορίες για εμάς». Κατά τη γνώμη του Birger, δεν υπάρχει θεμελιώδης διαφορά μεταξύ δικτατορίας και ελευθερίας. «Οι άνθρωποι που ζουν σήμερα στα όρια της φτώχειας δεν έχουν επίσης την ελευθερία να ταξιδεύουν». Σπεύδει να διαφωνήσει με εκείνους που θα ασκήσουν κριτική στον τόπο που οι γονείς του αποκαλούσαν σπίτι τους: «Δεν μπορείτε να λέτε πως η ΓΛΔ ήταν ένα παράνομο κράτος και ότι όλα είναι καλά σήμερα».
Σήμερα, 20 χρόνια μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, το 57%, δηλαδή η απόλυτη πλειοψηφία, των Ανατολικογερμανών υπερασπίζεται την πρώην Ανατολική Γερμανία. «Η ΛΔΓ είχε περισσότερες καλές πλευρές από ό,τι κακές. Υπήρχαν κάποια προβλήματα, αλλά η ζωή ήταν καλή εκεί», λέει το 49% των ερωτηθέντων. Οκτώ τοις εκατό των Ανατολικογερμανών αντιτίθενται κατηγορηματικά σε κάθε κριτική για την πρώην πατρίδα τους και συμφωνούν με τη δήλωση: «Η ΛΔΓ είχε, ως επί το πλείστον, καλές πλευρές. Η ζωή εκεί ήταν πιο ευτυχισμένη και καλύτερη από ό,τι στην επανενωμένη Γερμανία σήμερα».
Αυτά τα αποτελέσματα της δημοσκόπησης, που δημοσιεύθηκαν την περασμένη Παρασκευή στο Βερολίνο, αποκαλύπτουν ότι η εξύμνηση της πρώην Ανατολικής Γερμανίας έχει φτάσει στο κέντρο της κοινωνίας. Σήμερα, δεν είναι πλέον μόνο οι αιώνια νοσταλγοί που θρηνούν για την απώλεια της ΛΔΓ. «Μια νέα μορφή Ostalgie (νοσταλγία για την πρώην ΓΛΔ) έχει πάρει σάρκα και οστά», λέει ο ιστορικός Stefan Wolle. «Η λαχτάρα για τον ιδανικό κόσμο της δικτατορίας ξεπερνά κατά πολύ τους πρώην κυβερνητικούς αξιωματούχους». Ακόμα και νέοι άνθρωποι που δεν είχαν σχεδόν καμία εμπειρία με τη ΛΔΓ εξιδανικεύουν σήμερα τη ΓΛΔ. «Η αξία της δικής τους ιστορίας διακυβεύεται», λέει ο Wolle.
«Πολλοί Ανατολικογερμανοί αντιλαμβάνονται κάθε κριτική του συστήματος ως προσωπική επίθεση», λέει ο πολιτικός επιστήμονας Κλάους Σρέντερ, 59 ετών, διευθυντής ενός ινστιτούτου στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο του Βερολίνου που μελετά το πρώην κομμουνιστικό κράτος. Ο ίδιος προειδοποιεί για τις προσπάθειες υποβάθμισης της δικτατορίας του SED από τους νέους, των οποίων οι γνώσεις για τη ΛΔΓ προέρχονται κυρίως από οικογενειακές συζητήσεις και όχι τόσο από όσα έχουν μάθει στο σχολείο. «Ούτε καν οι μισοί νέοι στην ανατολική Γερμανία δεν περιγράφουν τη ΛΔΓ ως δικτατορία και η πλειοψηφία πιστεύει πως η Στάζι ήταν μια κανονική υπηρεσία πληροφοριών», κατέληξε ο Σρέντερ σε μια μελέτη του 2008 σε μαθητές. «Αυτοί οι νέοι δεν μπορούν, και στην πραγματικότητα δεν έχουν καμία επιθυμία να αναγνωρίσουν τις σκοτεινές πλευρές της ΓΛΔ».
Ο πολιτικός επιστήμονας συγκέντρωσε τώρα μια επιλογή από χαρακτηριστικές επιστολές για να καταγράψει το κλίμα γνώμης με το οποίο συζητείται η ΓΛΔ και η ενιαία Γερμανία στην ανατολική Γερμανία. Ορισμένο από το υλικό δίνει μια συγκλονιστική εικόνα των σκέψεων των απογοητευμένων και οργισμένων πολιτών. «Από τη σημερινή οπτική γωνία, πιστεύω ότι μας έδιωξαν από τον παράδεισο όταν έπεσε το Τείχος», γράφει ένας άνθρωπος, ενώ ένας 38χρονος άνδρας “ευχαριστεί τον Θεό” που μπόρεσε να βιώσει τη ζωή στη ΛΔΓ, σημειώνοντας πως μόνο μετά τη γερμανική επανένωση είδε ανθρώπους που φοβόντουσαν για την ύπαρξή τους, ζητιάνους και άστεγους.
Η σημερινή Γερμανία περιγράφεται ως «κράτος σκλάβων» και «δικτατορία του κεφαλαίου» και ορισμένοι επιστολογράφοι απορρίπτουν τη Γερμανία επειδή είναι, κατά τη γνώμη τους, πολύ καπιταλιστική ή δικτατορική και σίγουρα όχι δημοκρατική. Ο Σρέντερ βρίσκει τέτοιες δηλώσεις ανησυχητικές. «Φοβάμαι ότι η πλειοψηφία των ανατολικογερμανών δεν ταυτίζεται με το σημερινό κοινωνικοπολιτικό σύστημα».
Πολλοί από τους επιστολογράφους είναι είτε άνθρωποι που δεν επωφελήθηκαν από τη γερμανική επανένωση είτε εκείνοι που προτιμούν να ζουν στο παρελθόν. Μεταξύ αυτών όμως περιλαμβάνονται και άνθρωποι όπως ο Thorsten Schön.
«Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία: Ήμουν τυχερός», λέει σήμερα ο 51χρονος. Ένα μεγάλο συμβόλαιο που πέτυχε κατά την περίοδο μετά την επανένωση διευκόλυνε τον Schön να ξεκινήσει τη δική του επιχείρηση. Σήμερα έχει καθαρή θέα στον ήχο του Strelasund από το παράθυρο του σπιτιού του.
Παρ' όλα αυτά, ο Schön κάθεται στον καναπέ του και αναπολεί τις παλιές καλές μέρες στην Ανατολική Γερμανία. «Στο παρελθόν, ένας κατασκηνωτικός χώρος ήταν ένα μέρος όπου οι άνθρωποι απολάμβαναν την ελευθερία τους μαζί», λέει. Αυτό που του λείπει περισσότερο σήμερα είναι «αυτό το αίσθημα συντροφικότητας και αλληλεγγύης». Η οικονομία της έλλειψης, με τις ανταλλακτικές συναλλαγές, ήταν «περισσότερο σαν χόμπι».
Η ετυμηγορία του για τη ΛΔΓ είναι σαφής: «Όσον αφορά εμένα, αυτό που είχαμε εκείνη την εποχή ήταν λιγότερο δικτατορία από αυτό που έχουμε σήμερα». Θέλει να δει ίσους μισθούς και ίσες συντάξεις για τους κατοίκους της πρώην Ανατολικής Γερμανίας. Και όταν ο Schön αρχίζει να παραπονιέται για την ενιαία Γερμανία, η φωνή του περιέχει ένα στοιχείο αυτοϊκανοποίησης. Οι άνθρωποι ψεύδονται και εξαπατούν παντού σήμερα, λέει, και οι σημερινές αδικίες απλώς διαπράττονται με πιο πονηρό τρόπο από ό,τι στη ΛΔΓ, όπου οι μισθοί πείνας και τα κομμένα λάστιχα των αυτοκινήτων ήταν ανήκουστο φαινόμενο. Ο Schön δεν μπορεί να προσφέρει καμία μαρτυρία για τις δικές του κακές εμπειρίες στη σημερινή Γερμανία. «Σήμερα είμαι καλύτερα από ό,τι ήμουν πριν», λέει, “αλλά δεν είμαι πιο ικανοποιημένος”.
Αυτό που τον κάνει ιδιαίτερα δυσαρεστημένο είναι «η ψεύτικη εικόνα της Ανατολής που ζωγραφίζει σήμερα η Δύση». Η ΛΔΓ, λέει, «δεν ήταν ένα άδικο κράτος», αλλά «το σπίτι μου, όπου τα επιτεύγματά μου αναγνωρίζονταν».
«Όσοι δούλευαν σκληρά μπορούσαν επίσης να τα καταφέρουν καλά στη ΛΔΓ». Αυτή, λέει, είναι μία από τις αλήθειες που αρνούνται επίμονα στις εκπομπές λόγου, όταν οι δυτικοί Γερμανοί συμπεριφέρονται «σαν να ήταν όλοι οι Ανατολικογερμανοί λίγο ηλίθιοι και θα έπρεπε να πέφτουν ακόμα και σήμερα στα γόνατα σε ένδειξη ευγνωμοσύνης για την επανένωση». Τι ακριβώς υπάρχει για να γιορτάσουμε, αναρωτιέται ο Schön;
Πρόκειται για μνήμες ανθρώπων των οποίων οι οικογένειες δε διώχθηκαν και δε θυματοποιήθηκαν στην Ανατολική Γερμανία, ανθρώπων όπως ο 30χρονος Μπίργκερ, ο οποίος λέει σήμερα: «Αν δεν είχε συμβεί η επανένωση, θα είχα κι εγώ μια καλή ζωή».
* πληροφορίες interaffairs.ru