 |
| pixabay / usnet |
Έρχονται μεγάλες αλλαγές στην παγκόσμια σφαίρα της πληροφορίας και η θέση του ιδρυτή του Telegram είναι μια προειδοποίηση
Του Fyodor Lukyanov, αρχισυντάκτη του Russia in Global Affairs, προέδρου του προεδρείου του Συμβουλίου Εξωτερικής και Αμυντικής Πολιτικής και διευθυντή ερευνών της Διεθνούς Λέσχης Συζητήσεων Valdai - RUSSIA TODAY / Παρουσίαση Freepen.gr
Η σύλληψη του ιδρυτή της Telegram Pavel Durov, όταν είχε αποφασίσει να κάνει ένα μικρό ταξίδι στο Παρίσι, έχει προκαλέσει αναστάτωση σε διάφορους τομείς - από τον επιχειρηματικό και τεχνολογικό κόσμο μέχρι τα μέσα ενημέρωσης και την πολιτική. Εμείς θα επικεντρωθούμε στο τελευταίο, ειδικά καθώς το περιστατικό γίνεται ένα ακόμη ορόσημο σε μια ευρύτερη πολιτική αναδιοργάνωση.
Ο Ντούροφ προέρχεται από μια θέση που διεκδικεί πάνω απ' όλα την υπερεθνική ιδιότητα. Οι τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας φαίνεται να έχουν μετατρέψει τον κόσμο σε έναν κοινό χώρο και να έχουν καταργήσει την κυρίαρχη δικαιοδοσία. Η τεράστια επιρροή που έχουν αποκτήσει οι γίγαντες της πληροφορικής έχει μετατραπεί σε γιγαντιαία χρηματικά ποσά, τα οποία με τη σειρά τους έχουν αυξήσει περαιτέρω την επιρροή τους. Υπερεθνικές εταιρείες υπήρχαν πάντα - σε τομείς όπως η εξόρυξη, η μηχανική και η χρηματοδότηση. Όμως, παρά τον διεθνή τους χαρακτήρα, εξακολουθούσαν να συνδέονται με συγκεκριμένα κράτη και τα συμφέροντά τους. Η παγκόσμια βιομηχανία επικοινωνιών, και ο σχετικός τομέας καινοτομίας της, τόλμησε να σπάσει αυτόν τον δεσμό.
Η περίοδος της παγκοσμιοποίησης που διήρκεσε από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 έως τα τέλη της δεκαετίας του 2010 ευνόησε αυτού του είδους τη στάση. Ενθάρρυνε τη δημιουργία ενός ισότιμου πεδίου ανταγωνισμού στο οποίο οι πιο ανεπτυγμένες χώρες είχαν σαφές πλεονέκτημα. Αυτοί επωφελήθηκαν περισσότερο. Το κόστος που σχετιζόταν με την αυξανόμενη ικανότητα των τεχνο-γίγαντων να χειραγωγούν τις κοινωνίες -συμπεριλαμβανομένης και της δικής τους στη Δύση- δεν θεωρήθηκε κρίσιμο.
Η κρίση της φιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης οδήγησε σε αλλαγή της διεθνούς πραγματικότητας (θα μπορούσατε επίσης να αντιστρέψετε αυτή τη δήλωση και να πείτε το αντίθετο χωρίς να αλλάξει η ουσία). Έτσι, η προθυμία να παίξει κανείς με κοινούς κανόνες μειώθηκε γρήγορα και καθολικά. Το θεμελιώδες είναι ότι αυτό ισχύει ακόμη και εκεί όπου αυτοί οι νόμοι γράφτηκαν αρχικά, στα ηγετικά κράτη της δυτικής κοινότητας.
Η προηγούμενη εποχή δεν έχει εξαφανιστεί χωρίς ίχνη. Ο κόσμος έχει γίνει έντονα ανταγωνιστικός, αλλά παραμένει στενά διασυνδεδεμένος.
Δύο πράγματα τον κρατούν ενωμένο. Το πρώτο είναι το εμπόριο και η παραγωγή, οι υλικοτεχνικές αλυσίδες για τις οποίες δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια της έκρηξης της παγκοσμιοποίησης και έχουν μεταμορφώσει ποιοτικά την οικονομία. Είναι εξαιρετικά επώδυνο να σπάσουν. Και το δεύτερο είναι ένα ενιαίο πεδίο πληροφόρησης, χάρη στους «εθνικά ουδέτερους» επικοινωνιακούς κολοσσούς.
Υπάρχει όμως κάτι παράξενο που μας χωρίζει. Δεν είναι η επιθυμία να αρπάξουμε περισσότερο από την πίτα - με την έννοια αυτού που ο Λένιν αποκαλούσε τα επεκτατικά «ιμπεριαλιστικά αρπακτικά» - αλλά μάλλον μια αίσθηση εσωτερικής ευπάθειας που αυξάνεται σε διάφορα κράτη.
Παραδόξως, αυτό αποτελεί περισσότερο παράγοντα στις μεγαλύτερες και σημαντικότερες χώρες, επειδή αυτές είναι οι δυνάμεις που εμπλέκονται στο μεγαλύτερο παιχνίδι. Αυτό εξηγεί την παρόρμησή τους να ελαχιστοποιήσουν κάθε παράγοντα που θα μπορούσε να επηρεάσει την εσωτερική σταθερότητα. Πρώτα απ' όλα, αυτό αφορά τα κανάλια που χρησιμεύουν ως αγωγοί επιρροής (διάβαζε: χειραγώγησης), είτε από το εξωτερικό είτε από ορισμένες εσωτερικές δυνάμεις.
Οι δομές που λειτουργούν διεθνώς - όπως είναι λογικό - φαίνονται αμέσως ύποπτες. Η άποψη είναι ότι θα πρέπει να «εθνικοποιηθούν», όχι μέσω της ιδιοκτησίας αλλά με όρους επίδειξης πίστης σε ένα συγκεκριμένο κράτος. Πρόκειται για μια πολύ σοβαρή αλλαγή και στο ορατό μέλλον η διαδικασία αυτή θα μπορούσε να αποδυναμώσει δραματικά τον δεύτερο πυλώνα της σημερινής παγκόσμιας διασύνδεσης.
Ο Durov, ένας αφοσιωμένος κοσμοπολίτης φιλελεύθερος, είναι ένας τυπικός εκπρόσωπος της «παγκόσμιας κοινωνίας». Είχε εντάσεις με όλες τις χώρες στις οποίες εργάστηκε, ξεκινώντας από την πατρίδα του και συνεχίζοντας σε όλα τα πιο πρόσφατα ταξίδια του. Φυσικά, ως μεγάλος επιχειρηματίας σε έναν ευαίσθητο κλάδο, έχει βρεθεί σε διαλεκτική αλληλεπίδραση με τις κυβερνήσεις και τις μυστικές υπηρεσίες διαφόρων χωρών, γεγονός που απαιτούσε ελιγμούς και συμβιβασμούς. Όμως η στάση αποφυγής κάθε εθνικής περιχαράκωσης παρέμεινε. Η κατοχή διαβατηρίων για όλες τις περιπτώσεις φάνηκε να διευρύνει τα περιθώρια δράσης του και να αυξάνει την αυτοπεποίθησή του. Τουλάχιστον για όσο καιρό ζούσε και ανέπνεε αυτή η ίδια η παγκόσμια κοινωνία, που αυτοαποκαλείται φιλελεύθερη παγκόσμια τάξη. Όμως τώρα φτάνει στο τέλος της. Και αυτή τη φορά η κατοχή της γαλλικής ιθαγένειας, μαζί με μια σειρά άλλων πραγμάτων, υπόσχεται να επιδεινώσει παρά να ελαφρύνει τη δύσκολη θέση του κατηγορούμενου.
Οι «υπερεθνικές» οντότητες θα πρέπει όλο και περισσότερο να «γειωθούν» - να ταυτιστούν με ένα συγκεκριμένο κράτος. Αν δεν το θέλουν, θα προσκολληθούν στο έδαφος με τη βία, με το να αναγνωριστούν ως φορείς όχι του παγκόσμιου κόσμου αλλά συγκεκριμένων εχθρικών δυνάμεων. Αυτό συμβαίνει τώρα με την Telegram, αλλά δεν είναι η πρώτη και δεν θα είναι η τελευταία τέτοια περίπτωση.
Ο αγώνας για την υποταγή των διαφόρων παραγόντων αυτής της σφαίρας, κατακερματίζοντας έτσι ένα προηγουμένως ενιαίο πεδίο, είναι πιθανό να αποτελέσει βασικό συστατικό της επόμενης παγκόσμιας πολιτικής φάσης.
Η αυστηροποίηση του ελέγχου σε ό,τι έχει να κάνει με τα δεδομένα θα αυξήσει αναπόφευκτα τον βαθμό καταστολής στη σφαίρα της πληροφορίας, ιδίως δεδομένου πως δεν είναι εύκολο στην πράξη να μπλοκαριστούν ανεπιθύμητα κανάλια. Αλλά αν σχετικά πρόσφατα φαινόταν αδύνατο να ξεθάψει κανείς την παγκόσμια λεωφόρο πληροφοριών και να την καταστήσει ακατάλληλη για ταξίδια, αυτό δεν φαίνεται πλέον τόσο μακρινό.
Του Fyodor Lukyanov, αρχισυντάκτη του Russia in Global Affairs, προέδρου του προεδρείου του Συμβουλίου Εξωτερικής και Αμυντικής Πολιτικής και διευθυντή ερευνών της Διεθνούς Λέσχης Συζητήσεων Valdai - RUSSIA TODAY / Παρουσίαση Freepen.gr
Η σύλληψη του ιδρυτή της Telegram Pavel Durov, όταν είχε αποφασίσει να κάνει ένα μικρό ταξίδι στο Παρίσι, έχει προκαλέσει αναστάτωση σε διάφορους τομείς - από τον επιχειρηματικό και τεχνολογικό κόσμο μέχρι τα μέσα ενημέρωσης και την πολιτική. Εμείς θα επικεντρωθούμε στο τελευταίο, ειδικά καθώς το περιστατικό γίνεται ένα ακόμη ορόσημο σε μια ευρύτερη πολιτική αναδιοργάνωση.
Ο Ντούροφ προέρχεται από μια θέση που διεκδικεί πάνω απ' όλα την υπερεθνική ιδιότητα. Οι τεχνολογίες της πληροφορίας και της επικοινωνίας φαίνεται να έχουν μετατρέψει τον κόσμο σε έναν κοινό χώρο και να έχουν καταργήσει την κυρίαρχη δικαιοδοσία. Η τεράστια επιρροή που έχουν αποκτήσει οι γίγαντες της πληροφορικής έχει μετατραπεί σε γιγαντιαία χρηματικά ποσά, τα οποία με τη σειρά τους έχουν αυξήσει περαιτέρω την επιρροή τους. Υπερεθνικές εταιρείες υπήρχαν πάντα - σε τομείς όπως η εξόρυξη, η μηχανική και η χρηματοδότηση. Όμως, παρά τον διεθνή τους χαρακτήρα, εξακολουθούσαν να συνδέονται με συγκεκριμένα κράτη και τα συμφέροντά τους. Η παγκόσμια βιομηχανία επικοινωνιών, και ο σχετικός τομέας καινοτομίας της, τόλμησε να σπάσει αυτόν τον δεσμό.
Η περίοδος της παγκοσμιοποίησης που διήρκεσε από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 έως τα τέλη της δεκαετίας του 2010 ευνόησε αυτού του είδους τη στάση. Ενθάρρυνε τη δημιουργία ενός ισότιμου πεδίου ανταγωνισμού στο οποίο οι πιο ανεπτυγμένες χώρες είχαν σαφές πλεονέκτημα. Αυτοί επωφελήθηκαν περισσότερο. Το κόστος που σχετιζόταν με την αυξανόμενη ικανότητα των τεχνο-γίγαντων να χειραγωγούν τις κοινωνίες -συμπεριλαμβανομένης και της δικής τους στη Δύση- δεν θεωρήθηκε κρίσιμο.
Η κρίση της φιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης οδήγησε σε αλλαγή της διεθνούς πραγματικότητας (θα μπορούσατε επίσης να αντιστρέψετε αυτή τη δήλωση και να πείτε το αντίθετο χωρίς να αλλάξει η ουσία). Έτσι, η προθυμία να παίξει κανείς με κοινούς κανόνες μειώθηκε γρήγορα και καθολικά. Το θεμελιώδες είναι ότι αυτό ισχύει ακόμη και εκεί όπου αυτοί οι νόμοι γράφτηκαν αρχικά, στα ηγετικά κράτη της δυτικής κοινότητας.
Η προηγούμενη εποχή δεν έχει εξαφανιστεί χωρίς ίχνη. Ο κόσμος έχει γίνει έντονα ανταγωνιστικός, αλλά παραμένει στενά διασυνδεδεμένος.
Δύο πράγματα τον κρατούν ενωμένο. Το πρώτο είναι το εμπόριο και η παραγωγή, οι υλικοτεχνικές αλυσίδες για τις οποίες δημιουργήθηκαν κατά τη διάρκεια της έκρηξης της παγκοσμιοποίησης και έχουν μεταμορφώσει ποιοτικά την οικονομία. Είναι εξαιρετικά επώδυνο να σπάσουν. Και το δεύτερο είναι ένα ενιαίο πεδίο πληροφόρησης, χάρη στους «εθνικά ουδέτερους» επικοινωνιακούς κολοσσούς.
Υπάρχει όμως κάτι παράξενο που μας χωρίζει. Δεν είναι η επιθυμία να αρπάξουμε περισσότερο από την πίτα - με την έννοια αυτού που ο Λένιν αποκαλούσε τα επεκτατικά «ιμπεριαλιστικά αρπακτικά» - αλλά μάλλον μια αίσθηση εσωτερικής ευπάθειας που αυξάνεται σε διάφορα κράτη.
Παραδόξως, αυτό αποτελεί περισσότερο παράγοντα στις μεγαλύτερες και σημαντικότερες χώρες, επειδή αυτές είναι οι δυνάμεις που εμπλέκονται στο μεγαλύτερο παιχνίδι. Αυτό εξηγεί την παρόρμησή τους να ελαχιστοποιήσουν κάθε παράγοντα που θα μπορούσε να επηρεάσει την εσωτερική σταθερότητα. Πρώτα απ' όλα, αυτό αφορά τα κανάλια που χρησιμεύουν ως αγωγοί επιρροής (διάβαζε: χειραγώγησης), είτε από το εξωτερικό είτε από ορισμένες εσωτερικές δυνάμεις.
Οι δομές που λειτουργούν διεθνώς - όπως είναι λογικό - φαίνονται αμέσως ύποπτες. Η άποψη είναι ότι θα πρέπει να «εθνικοποιηθούν», όχι μέσω της ιδιοκτησίας αλλά με όρους επίδειξης πίστης σε ένα συγκεκριμένο κράτος. Πρόκειται για μια πολύ σοβαρή αλλαγή και στο ορατό μέλλον η διαδικασία αυτή θα μπορούσε να αποδυναμώσει δραματικά τον δεύτερο πυλώνα της σημερινής παγκόσμιας διασύνδεσης.
Ο Durov, ένας αφοσιωμένος κοσμοπολίτης φιλελεύθερος, είναι ένας τυπικός εκπρόσωπος της «παγκόσμιας κοινωνίας». Είχε εντάσεις με όλες τις χώρες στις οποίες εργάστηκε, ξεκινώντας από την πατρίδα του και συνεχίζοντας σε όλα τα πιο πρόσφατα ταξίδια του. Φυσικά, ως μεγάλος επιχειρηματίας σε έναν ευαίσθητο κλάδο, έχει βρεθεί σε διαλεκτική αλληλεπίδραση με τις κυβερνήσεις και τις μυστικές υπηρεσίες διαφόρων χωρών, γεγονός που απαιτούσε ελιγμούς και συμβιβασμούς. Όμως η στάση αποφυγής κάθε εθνικής περιχαράκωσης παρέμεινε. Η κατοχή διαβατηρίων για όλες τις περιπτώσεις φάνηκε να διευρύνει τα περιθώρια δράσης του και να αυξάνει την αυτοπεποίθησή του. Τουλάχιστον για όσο καιρό ζούσε και ανέπνεε αυτή η ίδια η παγκόσμια κοινωνία, που αυτοαποκαλείται φιλελεύθερη παγκόσμια τάξη. Όμως τώρα φτάνει στο τέλος της. Και αυτή τη φορά η κατοχή της γαλλικής ιθαγένειας, μαζί με μια σειρά άλλων πραγμάτων, υπόσχεται να επιδεινώσει παρά να ελαφρύνει τη δύσκολη θέση του κατηγορούμενου.
Οι «υπερεθνικές» οντότητες θα πρέπει όλο και περισσότερο να «γειωθούν» - να ταυτιστούν με ένα συγκεκριμένο κράτος. Αν δεν το θέλουν, θα προσκολληθούν στο έδαφος με τη βία, με το να αναγνωριστούν ως φορείς όχι του παγκόσμιου κόσμου αλλά συγκεκριμένων εχθρικών δυνάμεων. Αυτό συμβαίνει τώρα με την Telegram, αλλά δεν είναι η πρώτη και δεν θα είναι η τελευταία τέτοια περίπτωση.
Ο αγώνας για την υποταγή των διαφόρων παραγόντων αυτής της σφαίρας, κατακερματίζοντας έτσι ένα προηγουμένως ενιαίο πεδίο, είναι πιθανό να αποτελέσει βασικό συστατικό της επόμενης παγκόσμιας πολιτικής φάσης.
Η αυστηροποίηση του ελέγχου σε ό,τι έχει να κάνει με τα δεδομένα θα αυξήσει αναπόφευκτα τον βαθμό καταστολής στη σφαίρα της πληροφορίας, ιδίως δεδομένου πως δεν είναι εύκολο στην πράξη να μπλοκαριστούν ανεπιθύμητα κανάλια. Αλλά αν σχετικά πρόσφατα φαινόταν αδύνατο να ξεθάψει κανείς την παγκόσμια λεωφόρο πληροφοριών και να την καταστήσει ακατάλληλη για ταξίδια, αυτό δεν φαίνεται πλέον τόσο μακρινό.
Το πιο ενδιαφέρον ερώτημα είναι πώς η πιθανή συρρίκνωση του παγκόσμιου πεδίου της πληροφορίας θα επηρεάσει το εμπόριο και την οικονομική συνδεσιμότητα, τον εναπομείναντα πυλώνα της παγκόσμιας ενότητας. Αν κρίνουμε από τον ρυθμό των αλλαγών, σύντομα θα υπάρξουν και εκεί εξελίξεις που θα είναι αξιόλογες για την επικαιρότητα.
* Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά από το Russia in Global Affairs.