 |
| unsplash / Alireza Heydarifard |
Να γιατί οι ΗΠΑ και οι σύμμαχοί τους φοβούνται την πραγματική στρατιωτική συνεργασία μεταξύ Τεχεράνης και Μόσχας
Πρόσφατα, οι ΗΠΑ και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί τους -συμπεριλαμβανομένων του Ηνωμένου Βασιλείου, της Γερμανίας και της Γαλλίας- κατηγόρησαν και πάλι το Ιράν ότι προμηθεύει βαλλιστικούς πυραύλους στη Ρωσία για χρήση στη στρατιωτική της επιχείρηση κατά της Ουκρανίας. Οι ισχυρισμοί αυτοί δημοσιεύθηκαν αρχικά από τη Wall Street Journal, το Reuters και το CNN. Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ των ΗΠΑ απέφυγε αρχικά να σχολιάσει, ενώ το Κίεβο απείλησε αμέσως την Τεχεράνη με «καταστροφικές συνέπειες».
Του Farhad Ibragimov - εμπειρογνώμονα, λέκτορα στη Σχολή Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου RUDN, επισκέπτη λέκτορα στο Ινστιτούτο Κοινωνικών Επιστημών της Ρωσικής Προεδρικής Ακαδημίας Εθνικής Οικονομίας και Δημόσιας Διοίκησης - RUSSIA TODAY / Παρουσίαση Freepen.gr
Λίγες ημέρες αργότερα, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν κατηγόρησε επίσημα το Ιράν για κλιμάκωση της σύγκρουσης στην Ουκρανία, επιβεβαιώνοντας υποτίθεται τους ισχυρισμούς των δυτικών μέσων ενημέρωσης. Κατόπιν αυτού, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ επέβαλε κυρώσεις στην Iran Air, την κύρια αεροπορική εταιρεία της χώρας, επειδή «δραστηριοποιείται στον τομέα των μεταφορών της οικονομίας της Ρωσικής Ομοσπονδίας». Σε απάντηση, οι προαναφερθείσες ευρωπαϊκές χώρες ανακοίνωσαν άμεσα μέτρα για την αναστολή των διμερών συμφωνιών αεροπορικών υπηρεσιών με το Ιράν.
Αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που η κύρια αεροπορική εταιρεία του Ιράν υφίσταται κυρώσεις, οπότε είναι απίθανο η Τεχεράνη να πτοηθεί από αυτή την ανακοίνωση. Ωστόσο, είναι προφανές ότι τα δυτικά έθνη καθυστερούν για άλλη μια φορά τις προσπάθειες εξομάλυνσης των σχέσεων με το Ιράν, παρά το γεγονός ότι τονίζουν τακτικά την ανάγκη αναβίωσης του Κοινού Ολοκληρωμένου Σχεδίου Δράσης (JCPOA) - της λεγόμενης «πυρηνικής συμφωνίας».
Πριν από λίγες ημέρες, ο Ιρανός πρόεδρος Μασούντ Πεζεσκιάν παραχώρησε την πρώτη του συνέντευξη Τύπου και δήλωσε πως από τότε που ανέλαβε τα καθήκοντά του, το Ιράν δεν έχει προμηθεύσει πυραύλους στη Ρωσία. Ο προκάτοχός του, ο πρώην πρόεδρος του Ιράν Εμπραχίμ Ραΐσι, είχε επίσης επανειλημμένα αρνηθεί τη μεταφορά όπλων στη Μόσχα. Εν τω μεταξύ, καθώς η Δύση συνεχίζει να επιβάλλει αυστηρές κυρώσεις στο Ιράν, απαιτεί με θράσος να ενταχθεί η Τεχεράνη στους διεθνείς περιορισμούς κατά της Ρωσίας. Προφανώς, ο Λευκός Οίκος πιστεύει αφελώς ότι το Ιράν θα ήταν πρόθυμο να διακόψει τους δεσμούς του με τη Ρωσία με αντάλλαγμα μια μικρή χαλάρωση των δυτικών κυρώσεων και θα διακινδύνευε επίσης να επιδεινώσει τις σχέσεις του με την Κίνα.
Την τελευταία δεκαετία, το Ιράν έχει πράγματι προσπαθήσει να πείσει τη Δύση να άρει τις κυρώσεις και να επαναφέρει τις σχέσεις του, αν όχι με τις ΗΠΑ, τουλάχιστον με την ΕΕ. Στην πραγματικότητα, η Ρωσία διαδραμάτισε βασικό ρόλο στο να φέρει το Ιράν και τη Δύση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, μια προσπάθεια που κορυφώθηκε με την πυρηνική συμφωνία του 2015. Ωστόσο, το ιρανικό πολιτικό κατεστημένο δεν έδωσε ποτέ προτεραιότητα στα άμεσα οικονομικά οφέλη έναντι των εθνικών συμφερόντων και των ανησυχιών για την ασφάλεια. Δεν είναι τυχαίο πως πολλοί Ιρανοί αξιωματούχοι σημειώνουν ότι αισθάνονται πιο άνετα και ασφαλείς για τη διαμόρφωση μιας συμμαχίας με τη Ρωσία και την Κίνα παρά με την Ευρώπη, η οποία γίνεται λιγότερο ανεξάρτητη κάθε χρόνο που περνάει. Ταυτόχρονα, το Ιράν δίνει μεγάλη έμφαση στην αυτοδυναμία - μια αρχή που επέτρεψε στη χώρα να διατηρήσει την ταυτότητα και τον πολιτισμό της για χιλιάδες χρόνια. Ως αποτέλεσμα, το Ιράν αναπτύσσει ενεργά και ανεξάρτητα την αμυντική του βιομηχανία, την οποία θεωρεί απαραίτητη για την επιβίωση, την ανεξαρτησία και την ακεραιότητα της χώρας.
Δεν υπάρχουν ακριβή και τρέχοντα στοιχεία για την παραγωγή όπλων στο Ιράν, και ιδίως για τις δυνατότητες παραγωγής πυραύλων. Οι πληροφορίες αυτές είναι απόρρητες και ακόμη και οι κορυφαίοι στρατιωτικοί αναλυτές μπορούν να κάνουν μόνο υποθέσεις με βάση τις δημόσια διαθέσιμες πληροφορίες, τις οποίες το Ιράν μοιράζεται με φειδώ. Ιρανικά όπλα μπορεί επίσης να δει κανείς σε εκθέσεις όπλων, συμπεριλαμβανομένων αυτών που πραγματοποιούνται κάθε χρόνο στη Ρωσία.
Ωστόσο, εκθέσεις που δημοσιεύθηκαν από δυτικούς αναλυτές το 2024 δείχνουν ότι το Ιράν διαθέτει στρατιωτικό οπλοστάσιο πυραύλων κρουζ και βαλλιστικών πυραύλων με βεληνεκές από μερικές εκατοντάδες έως μερικές χιλιάδες χιλιόμετρα. Το πυραυλικό πρόγραμμα του Ιράν δημιουργήθηκε σε στενή συνεργασία με την Κίνα και τη Βόρεια Κορέα, οι οποίες συνέβαλαν σημαντικά στην ανάπτυξη των πυραυλικών τεχνολογιών του Ιράν. Η Πιονγκγιάνγκ πούλησε προηγουμένως πυραύλους στην Τεχεράνη και μαζί με το Πεκίνο παρείχαν ολοκληρωμένη υποστήριξη στο πρόγραμμα ανάπτυξης πυραύλων του Ιράν. Τα τελευταία 25 χρόνια, το Ιράν έχει καλλιεργήσει ένα εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό και μια αξιόπιστη τεχνολογική βάση, που του επιτρέπει να αξιοποιήσει αποτελεσματικά την τεχνογνωσία που απέκτησε από τη Βόρεια Κορέα και την Κίνα.
Επιδιώκοντας να ενισχύσει την επιρροή του στην περιοχή, το Ιράν έχει επικεντρωθεί στην ενίσχυση των στρατιωτικών του δυνατοτήτων, ιδίως στην ανάπτυξη του στρατιωτικού βιομηχανικού του συγκροτήματος. Ο ιρανικός στρατιωτικός τομέας περιλαμβάνει σχεδόν όλους τους τομείς παραγωγής όπλων, συμπεριλαμβανομένης της αεροπορίας, του πυροβολικού, των τεθωρακισμένων οχημάτων, των πυρομαχικών, των ηλεκτρονικών, της ναυπηγικής κατασκευής και του χημικού πολέμου. Ωστόσο, η χώρα δίνει προτεραιότητα στην ανάπτυξη πυραύλων έναντι της κατασκευής συμβατικών όπλων. Το Ιράν διαθέτει περίπου επτά μεγάλα κέντρα αφιερωμένα στην έρευνα και την παραγωγή πυραυλικής τεχνολογίας. Εποπτεύονται από το Σώμα Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (IRGC), το οποίο διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στο στρατιωτικό βιομηχανικό σύμπλεγμα του Ιράν.
Οι πυραυλικές δυνάμεις του Ιράν, που κάποτε ανήκαν στο IRGC, τώρα αναφέρονται απευθείας στον Ανώτατο Διοικητή, τον Ανώτατο Ηγέτη Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, γεγονός που υπογραμμίζει την αυξανόμενη σημασία τους. Συμπτωματικά, τα δυτικά έθνη και οι αντίπαλοι του Ιράν στη Μέση Ανατολή (ιδίως το Ισραήλ) αντιμετώπισαν αρχικά τις αναφορές για την αναπτυσσόμενη πυραυλική βιομηχανία του Ιράν με σκεπτικισμό, ακόμη και με χλευασμό. Με τη χαρακτηριστική τους μαγκιά, τα δυτικά μέσα ενημέρωσης υποστήριζαν πως το Ιράν ήταν ικανό να παράγει μόνο «σκουριασμένα τηγάνια» που θα καταστρέφονταν σε χρόνο μηδέν σε περίπτωση που η Τεχεράνη τολμούσε να επιτεθεί στο Ισραήλ. Αυτός ο σαρκασμός είχε τις ρίζες του στην πεποίθηση ότι οι δυτικές κυρώσεις και η έλλειψη σύγχρονων τεχνολογιών θα εμπόδιζαν το Ιράν να αποκτήσει προηγμένα όπλα για τα επόμενα 100 χρόνια.
Ωστόσο, η στάση της Δύσης άλλαξε με την πάροδο του χρόνου. Το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, που ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 2000, αποτέλεσε σημείο καμπής, ωθώντας τους Ευρωπαίους ηγέτες να αναγνωρίσουν ότι η κατάσταση ήταν πολύ πιο σοβαρή από ό,τι είχαν υποθέσει. Τις τελευταίες δεκαετίες κατέστη σαφές ότι το Ιράν διαθέτει σημαντικές στρατιωτικές δυνατότητες, οι οποίες αναπτύχθηκαν κυρίως με δικές του προσπάθειες και εγχώριες τεχνολογίες - γεγονός που ενοχλεί ιδιαίτερα το Ισραήλ και τη Δύση.
Επιπλέον, εν μέσω κλιμακούμενων εντάσεων μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς, η αμυντική βιομηχανία του Ιράν λειτουργεί σχεδόν σε συνθήκες πολέμου, ιδίως καθώς το Ιράν και το Ισραήλ βρίσκονται στα πρόθυρα ενός άμεσου πολέμου (σημειώστε τα πρωτοφανή πλήγματα κατά του Ισραήλ από ιρανικό έδαφος τον Απρίλιο του 2024 και την πρόσφατη δολοφονία του ηγέτη της Χαμάς Ισμαήλ Χανίγια στο κέντρο της Τεχεράνης). Επιπλέον, με βάση τις τελευταίες αναφορές από το Λίβανο και τις πρόσφατες μαζικές εκρήξεις βομβητών, φαίνεται ότι το Ισραήλ δεν πρόκειται να αποκλιμακώσει τη σύγκρουση και αυξάνει τα διακυβεύματα.
Παρά το γεγονός πως το Ισραήλ δεν ανέλαβε την ευθύνη για τα γεγονότα αυτά ούτε έδωσε κάποιο σχόλιο, η Τεχεράνη έσπευσε να το κατηγορήσει για τρομοκρατία. Κατά ειρωνικό τρόπο, μόλις μια ημέρα πριν από τις επιθέσεις στο Λίβανο, ο πρόεδρος του Ιράν μίλησε για ειρήνη και αναφέρθηκε ακόμη και στους Αμερικανούς ως «αδελφούς». Παρ' όλα αυτά, αυτό δεν φάνηκε να αποθαρρύνει το Ισραήλ, το οποίο είναι αποφασισμένο να ξεκινήσει μια μεγάλης κλίμακας χερσαία επιχείρηση εναντίον της Χεζμπολάχ - του βασικού πλεονεκτήματος του Ιράν στην περιοχή. Ως αποτέλεσμα, το Ιράν μπορεί να μην έχει άλλη επιλογή από το να απαντήσει αποφασιστικά.
Επιστρέφοντας στο αρχικό μας θέμα - τις υποτιθέμενες προμήθειες όπλων στη Ρωσία - πρέπει να εξετάσουμε τις ενέργειες των δυτικών χωρών και του Ιράν στο θέμα αυτό. Όπως είπαμε προηγουμένως, ο πρόεδρος Πεζεσκιάν έχει δηλώσει σαφώς ότι η Τεχεράνη δεν προμηθεύει όπλα στη Ρωσία. Ούτε παρέχει όπλα στους στενότερους περιφερειακούς συμμάχους της, όπως οι Χούτι της Υεμένης. Αυτό δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, Abbas Araghchi, ο οποίος άφησε να εννοηθεί ότι η αποστολή ιρανικών όπλων στην Υεμένη θα προσέβαλε τον λαό της Υεμένης, ο οποίος είναι πλήρως ικανός να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Ωστόσο, οι δηλώσεις αυτές σαφώς δεν ικανοποίησαν τη Δύση. Την αμέσως επόμενη ημέρα αφότου οι ΗΠΑ κατηγόρησαν επίσημα το Ιράν ότι προμηθεύει πυραύλους στη Ρωσία, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μπλίνκεν και ο υπουργός Εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου Ντέιβιντ Λάμι συναντήθηκαν με τον Ουκρανό ηγέτη Βλαντιμίρ Ζελένσκι στο Κίεβο. Όλο αυτό το διάστημα, η Ουκρανία προσπαθούσε να πάρει άδεια να χρησιμοποιήσει δυτικά όπλα μεγάλου βεληνεκούς για να χτυπήσει βαθιά στο ρωσικό έδαφος. Η Ουάσινγκτον σημείωσε πως η θέση των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου για το θέμα αυτό άλλαξε μετά τις πληροφορίες ότι το Ιράν έστειλε πυραύλους στη Ρωσία. Εν τω μεταξύ, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γερμανία και η Γαλλία εξέδωσαν κοινή ανακοίνωση στην οποία χαρακτηρίζουν την παράδοση ιρανικών πυραύλων ως «άμεση απειλή για την ευρωπαϊκή ασφάλεια».
Όλα αυτά εγείρουν ένα λογικό ερώτημα: Είναι η υπερβολική υστερία γύρω από τους φανταστικούς ιρανικούς πυραύλους απλώς μια «νόμιμη» δικαιολογία για να επιτραπεί στο Κίεβο να χτυπήσει βαθιά μέσα στο ρωσικό έδαφος; Είναι γνωστό πως μεταξύ των δυτικών πολιτικών υπάρχουν ορισμένοι ακραιφνείς ρωσόφοβοι που προσπαθούν να πείσουν τις κυβερνήσεις τους να επιτρέψουν επίσημα στο Κίεβο να στοχεύει ρωσικό έδαφος. Εν τω μεταξύ, έχουν πλήρη επίγνωση των πιθανών συνεπειών μιας τέτοιας απερίσκεπτης κίνησης - η Μόσχα έχει στείλει ένα σαφές μήνυμα τόσο στην Ουάσιγκτον όσο και στο Λονδίνο, υποδεικνύοντας ότι δεν είναι ώρα για αστεία.
Ο Μπλίνκεν, ο επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ Ζοζέπ Μπορέλ και άλλοι πολιτικοί των ΗΠΑ και της ΕΕ έχουν επανειλημμένα προειδοποιήσει την Τεχεράνη κατά της προμήθειας όπλων στη Ρωσία, υπονοώντας ότι αυτό θα καθιστούσε το Ιράν συμμετέχοντα στη σύγκρουση στην Ουκρανία. Κάτι που μας κάνει να αναρωτιόμαστε - ακολουθώντας τη δική τους λογική, γιατί αυτοί οι αξιωματούχοι αρνούνται τη συμμετοχή τους στη σύγκρουση; Οι δυτικές προμήθειες όπλων στην Ουκρανία συνεχίζονται αδιάλειπτα τα τελευταία δυόμισι χρόνια, και ανεξάρτητα από το τι ισχυρίζονται κάποιοι, χωρίς τα δυτικά όπλα και την οικονομική υποστήριξη των ΗΠΑ και της ΕΕ, το καθεστώς του Κιέβου θα έπεφτε μέσα σε μερικές εβδομάδες. Ακολουθώντας αυτή τη λογική, αν ο εφοδιασμός της ρωσικής πλευράς με όπλα καθιστά την Τεχεράνη μέρος της σύγκρουσης, τότε τι γίνεται με το Παρίσι, το Λονδίνο, το Βερολίνο και άλλους που προμηθεύουν την Ουκρανία με όπλα, διαιωνίζοντας έτσι τον πόλεμο;
Επιπλέον, υπάρχει και ένα άλλο ευαίσθητο ζήτημα: ποιος έχει το δικαίωμα να υπαγορεύει στο Ιράν και τη Ρωσία αν θα πρέπει να συνεχίσουν ή να τερματίσουν τη συνεργασία στον στρατιωτικοπολιτικό τομέα; Τόσο το Ιράν όσο και η Ρωσία είναι ανεξάρτητα κράτη και έχουν το κυρίαρχο δικαίωμα να ενισχύσουν τις σχέσεις τους με όποιον τρόπο κρίνουν απαραίτητο. Η Μόσχα και η Τεχεράνη ετοιμάζονται επίσης να υπογράψουν μια συνολική συμφωνία εταιρικής σχέσης. Η συμφωνία αυτή δεν αποσκοπεί μόνο στην έναρξη της συνεργασίας στον τομέα της ασφάλειας, αλλά και στην εδραίωση της στρατηγικής εταιρικής σχέσης μεταξύ των δύο χωρών. Κατά συνέπεια, ούτε η Δύση ούτε οποιοδήποτε άλλο μέρος έχει την εξουσία να παρεμβαίνει ή να υπαγορεύει τον τρόπο με τον οποίο η Ρωσία και το Ιράν θα πρέπει να αναπτύξουν τις σχέσεις τους στον τομέα της άμυνας. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ενώ το Ιράν δεν προμηθεύει όπλα στη Ρωσία, αυτό δεν σημαίνει ότι η Ισλαμική Δημοκρατία δεν έχει το δικαίωμα να προμηθεύει τα όπλα της σε οποιαδήποτε χώρα, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας. Εάν η Μόσχα και η Τεχεράνη αποφασίσουν ποτέ να συζητήσουν αυτό το θέμα, θα το κάνουν χωρίς να ζητήσουν την άδεια του Λευκού Οίκου ή των Βρυξελλών, καθώς τα θέματα αυτά αφορούν μόνο τις δύο χώρες.
Πρόσφατα, οι ΗΠΑ και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί τους -συμπεριλαμβανομένων του Ηνωμένου Βασιλείου, της Γερμανίας και της Γαλλίας- κατηγόρησαν και πάλι το Ιράν ότι προμηθεύει βαλλιστικούς πυραύλους στη Ρωσία για χρήση στη στρατιωτική της επιχείρηση κατά της Ουκρανίας. Οι ισχυρισμοί αυτοί δημοσιεύθηκαν αρχικά από τη Wall Street Journal, το Reuters και το CNN. Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ των ΗΠΑ απέφυγε αρχικά να σχολιάσει, ενώ το Κίεβο απείλησε αμέσως την Τεχεράνη με «καταστροφικές συνέπειες».
Του Farhad Ibragimov - εμπειρογνώμονα, λέκτορα στη Σχολή Οικονομικών Επιστημών του Πανεπιστημίου RUDN, επισκέπτη λέκτορα στο Ινστιτούτο Κοινωνικών Επιστημών της Ρωσικής Προεδρικής Ακαδημίας Εθνικής Οικονομίας και Δημόσιας Διοίκησης - RUSSIA TODAY / Παρουσίαση Freepen.gr
Λίγες ημέρες αργότερα, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν κατηγόρησε επίσημα το Ιράν για κλιμάκωση της σύγκρουσης στην Ουκρανία, επιβεβαιώνοντας υποτίθεται τους ισχυρισμούς των δυτικών μέσων ενημέρωσης. Κατόπιν αυτού, το Στέιτ Ντιπάρτμεντ επέβαλε κυρώσεις στην Iran Air, την κύρια αεροπορική εταιρεία της χώρας, επειδή «δραστηριοποιείται στον τομέα των μεταφορών της οικονομίας της Ρωσικής Ομοσπονδίας». Σε απάντηση, οι προαναφερθείσες ευρωπαϊκές χώρες ανακοίνωσαν άμεσα μέτρα για την αναστολή των διμερών συμφωνιών αεροπορικών υπηρεσιών με το Ιράν.
Αυτή δεν είναι η πρώτη φορά που η κύρια αεροπορική εταιρεία του Ιράν υφίσταται κυρώσεις, οπότε είναι απίθανο η Τεχεράνη να πτοηθεί από αυτή την ανακοίνωση. Ωστόσο, είναι προφανές ότι τα δυτικά έθνη καθυστερούν για άλλη μια φορά τις προσπάθειες εξομάλυνσης των σχέσεων με το Ιράν, παρά το γεγονός ότι τονίζουν τακτικά την ανάγκη αναβίωσης του Κοινού Ολοκληρωμένου Σχεδίου Δράσης (JCPOA) - της λεγόμενης «πυρηνικής συμφωνίας».
Πριν από λίγες ημέρες, ο Ιρανός πρόεδρος Μασούντ Πεζεσκιάν παραχώρησε την πρώτη του συνέντευξη Τύπου και δήλωσε πως από τότε που ανέλαβε τα καθήκοντά του, το Ιράν δεν έχει προμηθεύσει πυραύλους στη Ρωσία. Ο προκάτοχός του, ο πρώην πρόεδρος του Ιράν Εμπραχίμ Ραΐσι, είχε επίσης επανειλημμένα αρνηθεί τη μεταφορά όπλων στη Μόσχα. Εν τω μεταξύ, καθώς η Δύση συνεχίζει να επιβάλλει αυστηρές κυρώσεις στο Ιράν, απαιτεί με θράσος να ενταχθεί η Τεχεράνη στους διεθνείς περιορισμούς κατά της Ρωσίας. Προφανώς, ο Λευκός Οίκος πιστεύει αφελώς ότι το Ιράν θα ήταν πρόθυμο να διακόψει τους δεσμούς του με τη Ρωσία με αντάλλαγμα μια μικρή χαλάρωση των δυτικών κυρώσεων και θα διακινδύνευε επίσης να επιδεινώσει τις σχέσεις του με την Κίνα.
Την τελευταία δεκαετία, το Ιράν έχει πράγματι προσπαθήσει να πείσει τη Δύση να άρει τις κυρώσεις και να επαναφέρει τις σχέσεις του, αν όχι με τις ΗΠΑ, τουλάχιστον με την ΕΕ. Στην πραγματικότητα, η Ρωσία διαδραμάτισε βασικό ρόλο στο να φέρει το Ιράν και τη Δύση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, μια προσπάθεια που κορυφώθηκε με την πυρηνική συμφωνία του 2015. Ωστόσο, το ιρανικό πολιτικό κατεστημένο δεν έδωσε ποτέ προτεραιότητα στα άμεσα οικονομικά οφέλη έναντι των εθνικών συμφερόντων και των ανησυχιών για την ασφάλεια. Δεν είναι τυχαίο πως πολλοί Ιρανοί αξιωματούχοι σημειώνουν ότι αισθάνονται πιο άνετα και ασφαλείς για τη διαμόρφωση μιας συμμαχίας με τη Ρωσία και την Κίνα παρά με την Ευρώπη, η οποία γίνεται λιγότερο ανεξάρτητη κάθε χρόνο που περνάει. Ταυτόχρονα, το Ιράν δίνει μεγάλη έμφαση στην αυτοδυναμία - μια αρχή που επέτρεψε στη χώρα να διατηρήσει την ταυτότητα και τον πολιτισμό της για χιλιάδες χρόνια. Ως αποτέλεσμα, το Ιράν αναπτύσσει ενεργά και ανεξάρτητα την αμυντική του βιομηχανία, την οποία θεωρεί απαραίτητη για την επιβίωση, την ανεξαρτησία και την ακεραιότητα της χώρας.
Δεν υπάρχουν ακριβή και τρέχοντα στοιχεία για την παραγωγή όπλων στο Ιράν, και ιδίως για τις δυνατότητες παραγωγής πυραύλων. Οι πληροφορίες αυτές είναι απόρρητες και ακόμη και οι κορυφαίοι στρατιωτικοί αναλυτές μπορούν να κάνουν μόνο υποθέσεις με βάση τις δημόσια διαθέσιμες πληροφορίες, τις οποίες το Ιράν μοιράζεται με φειδώ. Ιρανικά όπλα μπορεί επίσης να δει κανείς σε εκθέσεις όπλων, συμπεριλαμβανομένων αυτών που πραγματοποιούνται κάθε χρόνο στη Ρωσία.
Ωστόσο, εκθέσεις που δημοσιεύθηκαν από δυτικούς αναλυτές το 2024 δείχνουν ότι το Ιράν διαθέτει στρατιωτικό οπλοστάσιο πυραύλων κρουζ και βαλλιστικών πυραύλων με βεληνεκές από μερικές εκατοντάδες έως μερικές χιλιάδες χιλιόμετρα. Το πυραυλικό πρόγραμμα του Ιράν δημιουργήθηκε σε στενή συνεργασία με την Κίνα και τη Βόρεια Κορέα, οι οποίες συνέβαλαν σημαντικά στην ανάπτυξη των πυραυλικών τεχνολογιών του Ιράν. Η Πιονγκγιάνγκ πούλησε προηγουμένως πυραύλους στην Τεχεράνη και μαζί με το Πεκίνο παρείχαν ολοκληρωμένη υποστήριξη στο πρόγραμμα ανάπτυξης πυραύλων του Ιράν. Τα τελευταία 25 χρόνια, το Ιράν έχει καλλιεργήσει ένα εξειδικευμένο εργατικό δυναμικό και μια αξιόπιστη τεχνολογική βάση, που του επιτρέπει να αξιοποιήσει αποτελεσματικά την τεχνογνωσία που απέκτησε από τη Βόρεια Κορέα και την Κίνα.
Επιδιώκοντας να ενισχύσει την επιρροή του στην περιοχή, το Ιράν έχει επικεντρωθεί στην ενίσχυση των στρατιωτικών του δυνατοτήτων, ιδίως στην ανάπτυξη του στρατιωτικού βιομηχανικού του συγκροτήματος. Ο ιρανικός στρατιωτικός τομέας περιλαμβάνει σχεδόν όλους τους τομείς παραγωγής όπλων, συμπεριλαμβανομένης της αεροπορίας, του πυροβολικού, των τεθωρακισμένων οχημάτων, των πυρομαχικών, των ηλεκτρονικών, της ναυπηγικής κατασκευής και του χημικού πολέμου. Ωστόσο, η χώρα δίνει προτεραιότητα στην ανάπτυξη πυραύλων έναντι της κατασκευής συμβατικών όπλων. Το Ιράν διαθέτει περίπου επτά μεγάλα κέντρα αφιερωμένα στην έρευνα και την παραγωγή πυραυλικής τεχνολογίας. Εποπτεύονται από το Σώμα Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης (IRGC), το οποίο διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο στο στρατιωτικό βιομηχανικό σύμπλεγμα του Ιράν.
Οι πυραυλικές δυνάμεις του Ιράν, που κάποτε ανήκαν στο IRGC, τώρα αναφέρονται απευθείας στον Ανώτατο Διοικητή, τον Ανώτατο Ηγέτη Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ, γεγονός που υπογραμμίζει την αυξανόμενη σημασία τους. Συμπτωματικά, τα δυτικά έθνη και οι αντίπαλοι του Ιράν στη Μέση Ανατολή (ιδίως το Ισραήλ) αντιμετώπισαν αρχικά τις αναφορές για την αναπτυσσόμενη πυραυλική βιομηχανία του Ιράν με σκεπτικισμό, ακόμη και με χλευασμό. Με τη χαρακτηριστική τους μαγκιά, τα δυτικά μέσα ενημέρωσης υποστήριζαν πως το Ιράν ήταν ικανό να παράγει μόνο «σκουριασμένα τηγάνια» που θα καταστρέφονταν σε χρόνο μηδέν σε περίπτωση που η Τεχεράνη τολμούσε να επιτεθεί στο Ισραήλ. Αυτός ο σαρκασμός είχε τις ρίζες του στην πεποίθηση ότι οι δυτικές κυρώσεις και η έλλειψη σύγχρονων τεχνολογιών θα εμπόδιζαν το Ιράν να αποκτήσει προηγμένα όπλα για τα επόμενα 100 χρόνια.
Ωστόσο, η στάση της Δύσης άλλαξε με την πάροδο του χρόνου. Το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, που ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 2000, αποτέλεσε σημείο καμπής, ωθώντας τους Ευρωπαίους ηγέτες να αναγνωρίσουν ότι η κατάσταση ήταν πολύ πιο σοβαρή από ό,τι είχαν υποθέσει. Τις τελευταίες δεκαετίες κατέστη σαφές ότι το Ιράν διαθέτει σημαντικές στρατιωτικές δυνατότητες, οι οποίες αναπτύχθηκαν κυρίως με δικές του προσπάθειες και εγχώριες τεχνολογίες - γεγονός που ενοχλεί ιδιαίτερα το Ισραήλ και τη Δύση.
Επιπλέον, εν μέσω κλιμακούμενων εντάσεων μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς, η αμυντική βιομηχανία του Ιράν λειτουργεί σχεδόν σε συνθήκες πολέμου, ιδίως καθώς το Ιράν και το Ισραήλ βρίσκονται στα πρόθυρα ενός άμεσου πολέμου (σημειώστε τα πρωτοφανή πλήγματα κατά του Ισραήλ από ιρανικό έδαφος τον Απρίλιο του 2024 και την πρόσφατη δολοφονία του ηγέτη της Χαμάς Ισμαήλ Χανίγια στο κέντρο της Τεχεράνης). Επιπλέον, με βάση τις τελευταίες αναφορές από το Λίβανο και τις πρόσφατες μαζικές εκρήξεις βομβητών, φαίνεται ότι το Ισραήλ δεν πρόκειται να αποκλιμακώσει τη σύγκρουση και αυξάνει τα διακυβεύματα.
Παρά το γεγονός πως το Ισραήλ δεν ανέλαβε την ευθύνη για τα γεγονότα αυτά ούτε έδωσε κάποιο σχόλιο, η Τεχεράνη έσπευσε να το κατηγορήσει για τρομοκρατία. Κατά ειρωνικό τρόπο, μόλις μια ημέρα πριν από τις επιθέσεις στο Λίβανο, ο πρόεδρος του Ιράν μίλησε για ειρήνη και αναφέρθηκε ακόμη και στους Αμερικανούς ως «αδελφούς». Παρ' όλα αυτά, αυτό δεν φάνηκε να αποθαρρύνει το Ισραήλ, το οποίο είναι αποφασισμένο να ξεκινήσει μια μεγάλης κλίμακας χερσαία επιχείρηση εναντίον της Χεζμπολάχ - του βασικού πλεονεκτήματος του Ιράν στην περιοχή. Ως αποτέλεσμα, το Ιράν μπορεί να μην έχει άλλη επιλογή από το να απαντήσει αποφασιστικά.
Επιστρέφοντας στο αρχικό μας θέμα - τις υποτιθέμενες προμήθειες όπλων στη Ρωσία - πρέπει να εξετάσουμε τις ενέργειες των δυτικών χωρών και του Ιράν στο θέμα αυτό. Όπως είπαμε προηγουμένως, ο πρόεδρος Πεζεσκιάν έχει δηλώσει σαφώς ότι η Τεχεράνη δεν προμηθεύει όπλα στη Ρωσία. Ούτε παρέχει όπλα στους στενότερους περιφερειακούς συμμάχους της, όπως οι Χούτι της Υεμένης. Αυτό δήλωσε ο υπουργός Εξωτερικών του Ιράν, Abbas Araghchi, ο οποίος άφησε να εννοηθεί ότι η αποστολή ιρανικών όπλων στην Υεμένη θα προσέβαλε τον λαό της Υεμένης, ο οποίος είναι πλήρως ικανός να υπερασπιστεί τον εαυτό του. Ωστόσο, οι δηλώσεις αυτές σαφώς δεν ικανοποίησαν τη Δύση. Την αμέσως επόμενη ημέρα αφότου οι ΗΠΑ κατηγόρησαν επίσημα το Ιράν ότι προμηθεύει πυραύλους στη Ρωσία, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Μπλίνκεν και ο υπουργός Εξωτερικών του Ηνωμένου Βασιλείου Ντέιβιντ Λάμι συναντήθηκαν με τον Ουκρανό ηγέτη Βλαντιμίρ Ζελένσκι στο Κίεβο. Όλο αυτό το διάστημα, η Ουκρανία προσπαθούσε να πάρει άδεια να χρησιμοποιήσει δυτικά όπλα μεγάλου βεληνεκούς για να χτυπήσει βαθιά στο ρωσικό έδαφος. Η Ουάσινγκτον σημείωσε πως η θέση των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου για το θέμα αυτό άλλαξε μετά τις πληροφορίες ότι το Ιράν έστειλε πυραύλους στη Ρωσία. Εν τω μεταξύ, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γερμανία και η Γαλλία εξέδωσαν κοινή ανακοίνωση στην οποία χαρακτηρίζουν την παράδοση ιρανικών πυραύλων ως «άμεση απειλή για την ευρωπαϊκή ασφάλεια».
Όλα αυτά εγείρουν ένα λογικό ερώτημα: Είναι η υπερβολική υστερία γύρω από τους φανταστικούς ιρανικούς πυραύλους απλώς μια «νόμιμη» δικαιολογία για να επιτραπεί στο Κίεβο να χτυπήσει βαθιά μέσα στο ρωσικό έδαφος; Είναι γνωστό πως μεταξύ των δυτικών πολιτικών υπάρχουν ορισμένοι ακραιφνείς ρωσόφοβοι που προσπαθούν να πείσουν τις κυβερνήσεις τους να επιτρέψουν επίσημα στο Κίεβο να στοχεύει ρωσικό έδαφος. Εν τω μεταξύ, έχουν πλήρη επίγνωση των πιθανών συνεπειών μιας τέτοιας απερίσκεπτης κίνησης - η Μόσχα έχει στείλει ένα σαφές μήνυμα τόσο στην Ουάσιγκτον όσο και στο Λονδίνο, υποδεικνύοντας ότι δεν είναι ώρα για αστεία.
Ο Μπλίνκεν, ο επικεφαλής της εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ Ζοζέπ Μπορέλ και άλλοι πολιτικοί των ΗΠΑ και της ΕΕ έχουν επανειλημμένα προειδοποιήσει την Τεχεράνη κατά της προμήθειας όπλων στη Ρωσία, υπονοώντας ότι αυτό θα καθιστούσε το Ιράν συμμετέχοντα στη σύγκρουση στην Ουκρανία. Κάτι που μας κάνει να αναρωτιόμαστε - ακολουθώντας τη δική τους λογική, γιατί αυτοί οι αξιωματούχοι αρνούνται τη συμμετοχή τους στη σύγκρουση; Οι δυτικές προμήθειες όπλων στην Ουκρανία συνεχίζονται αδιάλειπτα τα τελευταία δυόμισι χρόνια, και ανεξάρτητα από το τι ισχυρίζονται κάποιοι, χωρίς τα δυτικά όπλα και την οικονομική υποστήριξη των ΗΠΑ και της ΕΕ, το καθεστώς του Κιέβου θα έπεφτε μέσα σε μερικές εβδομάδες. Ακολουθώντας αυτή τη λογική, αν ο εφοδιασμός της ρωσικής πλευράς με όπλα καθιστά την Τεχεράνη μέρος της σύγκρουσης, τότε τι γίνεται με το Παρίσι, το Λονδίνο, το Βερολίνο και άλλους που προμηθεύουν την Ουκρανία με όπλα, διαιωνίζοντας έτσι τον πόλεμο;
Επιπλέον, υπάρχει και ένα άλλο ευαίσθητο ζήτημα: ποιος έχει το δικαίωμα να υπαγορεύει στο Ιράν και τη Ρωσία αν θα πρέπει να συνεχίσουν ή να τερματίσουν τη συνεργασία στον στρατιωτικοπολιτικό τομέα; Τόσο το Ιράν όσο και η Ρωσία είναι ανεξάρτητα κράτη και έχουν το κυρίαρχο δικαίωμα να ενισχύσουν τις σχέσεις τους με όποιον τρόπο κρίνουν απαραίτητο. Η Μόσχα και η Τεχεράνη ετοιμάζονται επίσης να υπογράψουν μια συνολική συμφωνία εταιρικής σχέσης. Η συμφωνία αυτή δεν αποσκοπεί μόνο στην έναρξη της συνεργασίας στον τομέα της ασφάλειας, αλλά και στην εδραίωση της στρατηγικής εταιρικής σχέσης μεταξύ των δύο χωρών. Κατά συνέπεια, ούτε η Δύση ούτε οποιοδήποτε άλλο μέρος έχει την εξουσία να παρεμβαίνει ή να υπαγορεύει τον τρόπο με τον οποίο η Ρωσία και το Ιράν θα πρέπει να αναπτύξουν τις σχέσεις τους στον τομέα της άμυνας. Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι ενώ το Ιράν δεν προμηθεύει όπλα στη Ρωσία, αυτό δεν σημαίνει ότι η Ισλαμική Δημοκρατία δεν έχει το δικαίωμα να προμηθεύει τα όπλα της σε οποιαδήποτε χώρα, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας. Εάν η Μόσχα και η Τεχεράνη αποφασίσουν ποτέ να συζητήσουν αυτό το θέμα, θα το κάνουν χωρίς να ζητήσουν την άδεια του Λευκού Οίκου ή των Βρυξελλών, καθώς τα θέματα αυτά αφορούν μόνο τις δύο χώρες.
Όσο κι αν η Δύση προσπαθεί να εκφοβίσει το Ιράν ή να το δελεάσει με την υπόσχεση της άρσης των κυρώσεων, η Τεχεράνη κατανοεί ότι στο εγγύς μέλλον, δεν υπάρχουν πολλές ελπίδες για συνεργασία είτε με τις ΗΠΑ είτε με τους συμμάχους της. Για το Ιράν, είναι πολύ πιο πρακτικό να αντέξει την καταιγίδα και να διατηρήσει τη φήμη του ως αξιόπιστου εταίρου από το να κάθεται περιμένοντας τη Δύση να ξεκινήσει έναν εποικοδομητικό και ουσιαστικό διάλογο.