 |
| AP Photo/Baz Ratner |
Όλοι οι μεγάλοι παίκτες τρυπάνε ο ένας τον άλλον, αλλά δεν υπάρχει καμία επιθυμία να περάσουν τον Ρουβίκωνα
Ένα χρόνο μετά την περιβόητη επίθεση της Χαμάς κατά του Ισραήλ, η Μέση Ανατολή φαίνεται να έχει επιστρέψει στην αιώνια κατάστασή της: μια εστία οξύτατων συγκρούσεων, με κύματα έντασης. Οι εξωτερικοί παρατηρητές δεν μπορούν παρά να παρακολουθούν με τρόμο, ενώ οι ειδικοί σηκώνουν τους ώμους τους. Έτσι ήταν, έτσι θα είναι. Πώς διαφέρει η σημερινή κρίση από τις προηγούμενες στην περιοχή, θα μπορούσατε να ρωτήσετε; Λοιπόν, χωρίς να προσποιούμαστε πως έχουμε βαθιά κατανόηση, ας σημειώσουμε τι είναι εντυπωσιακό από έξω.
Του Fyodor Lukyanov, αρχισυντάκτη του Russia in Global Affairs, προέδρου του προεδρείου του Συμβουλίου Εξωτερικής και Αμυντικής Πολιτικής και διευθυντή ερευνών της Διεθνούς Λέσχης Συζητήσεων Valdai - RUSSIA TODAY / Παρουσίαση Freepen.gr
Οι σχέσεις προστάτη-πελάτη αλλάζουν, τόσο μεταξύ περιφερειακών δυνάμεων όσο και μεταξύ μεγάλων εξωτερικών παραγόντων. Το πιο προφανές είναι το καθεστώς των Ηνωμένων Πολιτειών. Η σημερινή κυβέρνηση του Λευκού Οίκου δεν έχει μια σαφή και συνεπή γραμμή- απλώς κλείνει τρύπες και σβήνει νέες φωτιές. Οι ΗΠΑ δεν χρειάζονται γεγονότα υψηλού προφίλ στη Μέση Ανατολή αυτή την στιγμή, οι προτεραιότητές τους είναι διαφορετικές. Οι επαφές με βασικούς παίκτες είναι ασυνεπείς και οι σχέσεις με τις μοναρχίες του Κόλπου, και ακόμη περισσότερο με το Ιράν, είναι ασταθείς. Αλλά οι ενέργειες της Ουάσιγκτον βασίζονται σε μια θεμελιώδη αντίφαση που δεν μπορεί να επιλυθεί, και έχει να κάνει με το Ισραήλ.
Ιδεολογικά, η σημερινή ισραηλινή ηγεσία δεν είναι καθόλου κοντά στην ομάδα του προέδρου Τζο Μπάιντεν. Εν τω μεταξύ, ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου είναι μάλλον αντιδημοφιλής. Προφανώς γίνονται διπλωματικές προσπάθειες για να περιοριστεί το εύρος της στρατιωτικής δράσης, κάτι με το οποίο το Ισραήλ δε συμφωνεί. Παράλληλα, η κυβέρνηση Μπάιντεν συνεχίζει να παρέχει στρατιωτική βοήθεια, διότι για την Αμερική ο ισραηλινός παράγοντας δεν είναι ένα ξένο αλλά κυρίως ένα εσωτερικό φαινόμενο. Πόσο μάλλον σε μια κρίσιμη φάση της προεκλογικής εκστρατείας. Ως αποτέλεσμα, η ισραηλινή ηγεσία, πεπεισμένη ότι οι ΗΠΑ δεν μπορούν να τραβήξουν την πρίζα, αποφασίζει μόνη της πώς θα ενεργήσει, άλλοτε ενημερώνοντας τον αμερικανό σύμμαχό της, άλλοτε «ξεχνώντας» να το κάνει. Η αλλαγή σε μια σχέση που κάποτε θεωρούνταν περισσότερο ή λιγότερο ιεραρχική είναι εμφανής και από την άλλη πλευρά.
Η επιρροή του Ιράν σε όλη την περιοχή έχει αυξηθεί πάρα πολύ στα 20 χρόνια που πέρασαν από τότε που οι ΗΠΑ κατέστρεψαν το Ιράκ του Σαντάμ ως κύριο αντίβαρό τους και γενικά αναστάτωσαν τη Μέση Ανατολή. Προς τιμήν της, η Τεχεράνη εκμεταλλεύτηκε επιδέξια τις ευκαιρίες και ενίσχυσε σημαντικά τη θέση της, ενώ απέφυγε επιδέξια την άμεση σύγκρουση. Η κατάσταση για το Ιράν παρέμεινε δύσκολη, ιδίως όταν ο Τραμπ τορπίλισε την πυρηνική συμφωνία JCPOA από τη μία πλευρά και ξεκίνησε με προθυμία μια ξεχωριστή συμφωνία μεταξύ του Ισραήλ και των κορυφαίων αραβικών χωρών από την άλλη. Παρ' όλα αυτά, το βάρος και η επιρροή της Τεχεράνης δεν μπορούν να αμφισβητηθούν, ιδίως μέσω του δικτύου περιφερειακών οργανώσεων-εταίρων άλλων σιιτών και των συμπαθούντων τους.
Το Ισραήλ εξαπολύει τώρα ισχυρά χτυπήματα εναντίον ολόκληρου αυτού του μηχανισμού με στόχο να τον αποδυναμώσει όσο το δυνατόν περισσότερο, αν όχι να τον καταστρέψει (κάτι που είναι σχεδόν αδύνατο), και να του αφαιρέσει τη δυνατότητα να αποτελεί απειλή για αρκετά χρόνια. Το Ιράν θα στερηθεί έτσι τα πιο αποτελεσματικά εργαλεία του και θα βρεθεί σε μια θέση όπου θα είναι αδύνατο να μην αντιδράσει. Αλλά η Τεχεράνη γνωρίζει αυτή την τακτική και κρύβει μάλλον μέτρια πρακτικά βήματα πίσω από τρομερή ρητορική.
Παρ' όλα αυτά, το γόητρο είναι επίσης ένα ζήτημα. Άλλες περιφερειακές δυνάμεις είτε περιορίζονται σε πολύ έντονες δημόσιες νουθεσίες, όπως ο Τούρκος πρόεδρος, είτε δείχνουν υψηλό βαθμό ανησυχίας, όπως τα αραβικά κράτη του Κόλπου, είτε ανησυχούν κυρίως για να διασφαλίσουν ότι το χάος δε θα εξαπλωθεί σε αυτές (Αίγυπτος, Ιορδανία).
Επιστρέφοντας στους εξωτερικούς παράγοντες, η παρουσία τους στην περιοχή της σύγκρουσης δεν είναι πολύ ορατή. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει καθόλου παρουσία. Ακόμα και αν η κατάσταση οδηγήσει σε νέες προσφυγικές ροές που θα επηρεάσουν άμεσα τον παλαιό κόσμο, οι προσπάθειες πιθανότατα θα αποσκοπούν στην αποτροπή της εισόδου τους στο μπλοκ και τίποτα περισσότερο.
Η Ρωσία προφανώς έχει άλλες προτεραιότητες αυτή την στιγμή και προσπαθεί να προωθήσει κάποια διπλωματία όπου μπορεί, αλλά, ας το παραδεχτούμε, η ζήτηση για κάτι τέτοιο είναι ελάχιστη. Η περιοχή ακροβατεί στα πρόθυρα ενός ολοκληρωτικού πολέμου, αλλά, παραδόξως, κρίνοντας από τα γεγονότα, κανείς δεν το θέλει. Όλοι οι παίκτες ελπίζουν να βαδίσουν στο τεντωμένο σχοινί χωρίς να χάσουν τον έλεγχο μέσω της κλιμάκωσης. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία για την ικανότητα των συμμετεχόντων, αλλά γίνεται όλο και πιο εύκολο να πέσει κανείς από το σχοινί.
* Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά από την εφημερίδα.Rossiyskaya Gazeta.
Ένα χρόνο μετά την περιβόητη επίθεση της Χαμάς κατά του Ισραήλ, η Μέση Ανατολή φαίνεται να έχει επιστρέψει στην αιώνια κατάστασή της: μια εστία οξύτατων συγκρούσεων, με κύματα έντασης. Οι εξωτερικοί παρατηρητές δεν μπορούν παρά να παρακολουθούν με τρόμο, ενώ οι ειδικοί σηκώνουν τους ώμους τους. Έτσι ήταν, έτσι θα είναι. Πώς διαφέρει η σημερινή κρίση από τις προηγούμενες στην περιοχή, θα μπορούσατε να ρωτήσετε; Λοιπόν, χωρίς να προσποιούμαστε πως έχουμε βαθιά κατανόηση, ας σημειώσουμε τι είναι εντυπωσιακό από έξω.
Του Fyodor Lukyanov, αρχισυντάκτη του Russia in Global Affairs, προέδρου του προεδρείου του Συμβουλίου Εξωτερικής και Αμυντικής Πολιτικής και διευθυντή ερευνών της Διεθνούς Λέσχης Συζητήσεων Valdai - RUSSIA TODAY / Παρουσίαση Freepen.gr
Οι σχέσεις προστάτη-πελάτη αλλάζουν, τόσο μεταξύ περιφερειακών δυνάμεων όσο και μεταξύ μεγάλων εξωτερικών παραγόντων. Το πιο προφανές είναι το καθεστώς των Ηνωμένων Πολιτειών. Η σημερινή κυβέρνηση του Λευκού Οίκου δεν έχει μια σαφή και συνεπή γραμμή- απλώς κλείνει τρύπες και σβήνει νέες φωτιές. Οι ΗΠΑ δεν χρειάζονται γεγονότα υψηλού προφίλ στη Μέση Ανατολή αυτή την στιγμή, οι προτεραιότητές τους είναι διαφορετικές. Οι επαφές με βασικούς παίκτες είναι ασυνεπείς και οι σχέσεις με τις μοναρχίες του Κόλπου, και ακόμη περισσότερο με το Ιράν, είναι ασταθείς. Αλλά οι ενέργειες της Ουάσιγκτον βασίζονται σε μια θεμελιώδη αντίφαση που δεν μπορεί να επιλυθεί, και έχει να κάνει με το Ισραήλ.
Ιδεολογικά, η σημερινή ισραηλινή ηγεσία δεν είναι καθόλου κοντά στην ομάδα του προέδρου Τζο Μπάιντεν. Εν τω μεταξύ, ο πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου είναι μάλλον αντιδημοφιλής. Προφανώς γίνονται διπλωματικές προσπάθειες για να περιοριστεί το εύρος της στρατιωτικής δράσης, κάτι με το οποίο το Ισραήλ δε συμφωνεί. Παράλληλα, η κυβέρνηση Μπάιντεν συνεχίζει να παρέχει στρατιωτική βοήθεια, διότι για την Αμερική ο ισραηλινός παράγοντας δεν είναι ένα ξένο αλλά κυρίως ένα εσωτερικό φαινόμενο. Πόσο μάλλον σε μια κρίσιμη φάση της προεκλογικής εκστρατείας. Ως αποτέλεσμα, η ισραηλινή ηγεσία, πεπεισμένη ότι οι ΗΠΑ δεν μπορούν να τραβήξουν την πρίζα, αποφασίζει μόνη της πώς θα ενεργήσει, άλλοτε ενημερώνοντας τον αμερικανό σύμμαχό της, άλλοτε «ξεχνώντας» να το κάνει. Η αλλαγή σε μια σχέση που κάποτε θεωρούνταν περισσότερο ή λιγότερο ιεραρχική είναι εμφανής και από την άλλη πλευρά.
Η επιρροή του Ιράν σε όλη την περιοχή έχει αυξηθεί πάρα πολύ στα 20 χρόνια που πέρασαν από τότε που οι ΗΠΑ κατέστρεψαν το Ιράκ του Σαντάμ ως κύριο αντίβαρό τους και γενικά αναστάτωσαν τη Μέση Ανατολή. Προς τιμήν της, η Τεχεράνη εκμεταλλεύτηκε επιδέξια τις ευκαιρίες και ενίσχυσε σημαντικά τη θέση της, ενώ απέφυγε επιδέξια την άμεση σύγκρουση. Η κατάσταση για το Ιράν παρέμεινε δύσκολη, ιδίως όταν ο Τραμπ τορπίλισε την πυρηνική συμφωνία JCPOA από τη μία πλευρά και ξεκίνησε με προθυμία μια ξεχωριστή συμφωνία μεταξύ του Ισραήλ και των κορυφαίων αραβικών χωρών από την άλλη. Παρ' όλα αυτά, το βάρος και η επιρροή της Τεχεράνης δεν μπορούν να αμφισβητηθούν, ιδίως μέσω του δικτύου περιφερειακών οργανώσεων-εταίρων άλλων σιιτών και των συμπαθούντων τους.
Το Ισραήλ εξαπολύει τώρα ισχυρά χτυπήματα εναντίον ολόκληρου αυτού του μηχανισμού με στόχο να τον αποδυναμώσει όσο το δυνατόν περισσότερο, αν όχι να τον καταστρέψει (κάτι που είναι σχεδόν αδύνατο), και να του αφαιρέσει τη δυνατότητα να αποτελεί απειλή για αρκετά χρόνια. Το Ιράν θα στερηθεί έτσι τα πιο αποτελεσματικά εργαλεία του και θα βρεθεί σε μια θέση όπου θα είναι αδύνατο να μην αντιδράσει. Αλλά η Τεχεράνη γνωρίζει αυτή την τακτική και κρύβει μάλλον μέτρια πρακτικά βήματα πίσω από τρομερή ρητορική.
Παρ' όλα αυτά, το γόητρο είναι επίσης ένα ζήτημα. Άλλες περιφερειακές δυνάμεις είτε περιορίζονται σε πολύ έντονες δημόσιες νουθεσίες, όπως ο Τούρκος πρόεδρος, είτε δείχνουν υψηλό βαθμό ανησυχίας, όπως τα αραβικά κράτη του Κόλπου, είτε ανησυχούν κυρίως για να διασφαλίσουν ότι το χάος δε θα εξαπλωθεί σε αυτές (Αίγυπτος, Ιορδανία).
Επιστρέφοντας στους εξωτερικούς παράγοντες, η παρουσία τους στην περιοχή της σύγκρουσης δεν είναι πολύ ορατή. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει καθόλου παρουσία. Ακόμα και αν η κατάσταση οδηγήσει σε νέες προσφυγικές ροές που θα επηρεάσουν άμεσα τον παλαιό κόσμο, οι προσπάθειες πιθανότατα θα αποσκοπούν στην αποτροπή της εισόδου τους στο μπλοκ και τίποτα περισσότερο.
Η Ρωσία προφανώς έχει άλλες προτεραιότητες αυτή την στιγμή και προσπαθεί να προωθήσει κάποια διπλωματία όπου μπορεί, αλλά, ας το παραδεχτούμε, η ζήτηση για κάτι τέτοιο είναι ελάχιστη. Η περιοχή ακροβατεί στα πρόθυρα ενός ολοκληρωτικού πολέμου, αλλά, παραδόξως, κρίνοντας από τα γεγονότα, κανείς δεν το θέλει. Όλοι οι παίκτες ελπίζουν να βαδίσουν στο τεντωμένο σχοινί χωρίς να χάσουν τον έλεγχο μέσω της κλιμάκωσης. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία για την ικανότητα των συμμετεχόντων, αλλά γίνεται όλο και πιο εύκολο να πέσει κανείς από το σχοινί.
* Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά από την εφημερίδα.Rossiyskaya Gazeta.