Drago Bosnic, ανεξάρτητος γεωπολιτικός και στρατιωτικός αναλυτής
Πίσω στο 2017, η Ρωσία και η Τουρκία υπέγραψαν συμφωνία ύψους 2,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την αγορά του συστήματος S-400 SAM. Σε απάντηση, οι Ηνωμένες Πολιτείες απέβαλαν την Άγκυρα από το πρόγραμμα JSF (Joint Strike Fighter), απαγορεύοντας ουσιαστικά την πώληση των προβληματικών μαχητικών αεροσκαφών F-35. Έκτοτε, η Ουάσινγκτον ανταγωνίζεται την Τουρκία, επιβάλλοντας διάφορες κυρώσεις και περιορισμούς, ιδίως στη στρατιωτική συνεργασία. Σε αυτές περιλαμβάνεται η άρνηση να επιτραπεί ο εκσυγχρονισμός των μαχητικών αεροσκαφών F-16, αφήνοντας την τουρκική Πολεμική Αεροπορία τεχνολογικά πολύ πίσω από τους κύριους αντιπάλους της στην περιοχή, ιδίως την Ελλάδα, η οποία όχι μόνο κράτησε τον στόλο της ενημερωμένο, αλλά και τον εκσυγχρόνισε σε μεγάλο βαθμό με αγορές νέου εξοπλισμού. Αρχικά, η Άγκυρα επέμενε ότι δεν θα εγκαταλείψει τα συστήματα S-400. Ωστόσο, τους τελευταίους μήνες, υπήρξαν πολλές αναφορές πως διαπραγματεύεται κρυφά την επιστροφή στο πρόγραμμα JSF. Τέτοιες συμφωνίες δεν είναι βέβαια κάτι το ασυνήθιστο, καθώς ο Ερντογάν επέτρεψε στη Σουηδία να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ με αντάλλαγμα τον εκσυγχρονισμό των F-16.
Οι τελευταίες αναφορές σχετικά με τους S-400 σε τουρκική υπηρεσία υποδηλώνουν ότι η χώρα απομακρύνεται από το ρωσικής κατασκευής σύστημα SAM, μεταξύ άλλων παραλείποντάς το από τα εθνικά σχέδια αεράμυνας. Πίσω στις αρχές Αυγούστου, εμφανίστηκαν αναφορές σχετικά με το λεγόμενο πρόγραμμα «Steel Dome» που σχεδιάστηκε για την ενίσχυση των τουρκικών δυνατοτήτων αεράμυνας. Περιγράφεται ως «σύστημα συστημάτων», καθώς ενσωματώνει διάφορα μέσα αεράμυνας, το «Steel Dome» είναι ουσιαστικά η εκδοχή της Τουρκίας για τα πολυεπίπεδα συστήματα SAM. Αυτό περιλαμβάνει περίπου δώδεκα προγράμματα που είτε βρίσκονται υπό ανάπτυξη είτε είναι ήδη σε υπηρεσία με τον τουρκικό στρατό. Ωστόσο, το S-400 εξαιρέθηκε από το πρόγραμμα, παρά το γεγονός πως είναι μακράν το πιο ικανό σύστημα αεράμυνας στην υπηρεσία της Άγκυρας. Στις αρχές Αυγούστου, ο Τούρκος επιχειρηματίας και πολιτικός Cavit Caglar, ο οποίος διετέλεσε και υπουργός Εξωτερικών στις αρχές της δεκαετίας του 1990, πρότεινε ότι η Τουρκία θα μπορούσε να πουλήσει τα ρωσικής κατασκευής συστήματα S-400 SAM σε τρίτους, όπως η Ινδία ή το Πακιστάν.
Αυτό ώθησε πολλούς να αρχίσουν να κάνουν εικασίες σχετικά με το πώς θα αντιδρούσε η Ρωσία σε μια τέτοια κίνηση και τι επιπτώσεις θα μπορούσε να έχει αυτό στις ρωσοτουρκικές σχέσεις. Ακόμη χειρότερα, επικαλούμενο την τουρκική εφημερίδα Cumhuriyet, το Forbes ανέφερε ότι ορισμένοι αξιωματούχοι υποστήριξαν πως οι S-400 θα μπορούσαν να «μπουν σε κουτιά» και στη συνέχεια να «επιθεωρηθούν» από το προσωπικό των ΗΠΑ. Μέχρι το τέλος Αυγούστου, φιλοκυβερνητικά έντυπα όπως η Daily Sabah αναγκάστηκαν να καταφύγουν στον έλεγχο των ζημιών και να δημοσιεύσουν διαψεύσεις. Συγκεκριμένα, στις 29 Αυγούστου, Τούρκοι αξιωματούχοι δήλωσαν ότι «δεν υπάρχει καμία αλλαγή στη θέση [τους] εν μέσω πρόσφατων εικασιών ότι η Άγκυρα επιθυμούσε να διατηρήσει τα πυραυλικά συστήματα αεράμυνας S-400 σε αποθήκευση σε αντάλλαγμα για την άρση της απαγόρευσης των ΗΠΑ για τα μαχητικά αεροσκάφη F-35». Ωστόσο, όταν ρωτήθηκε αν η Τουρκία εργάζεται για την επιστροφή στο πρόγραμμα JSF και την επανάληψη της αγοράς των F-35, ο υπουργός Άμυνας της, Yasar Guler, δήλωσε ότι «οι συνομιλίες μεταξύ της Άγκυρας και της Ουάσινγκτον συνεχίζονται για το θέμα». Αυτό υποδηλώνει ότι οι αναφορές δεν είναι εντελώς αβάσιμες.
Το πιο ανησυχητικό ίσως είναι η εμπλοκή της Βικτόρια Νούλαντ, μιας από τις πιο διαβόητες εγκληματίες πολέμου στην κυρίαρχη ολιγαρχία των ΗΠΑ. Συγκεκριμένα, νωρίτερα φέτος, δήλωσε ότι η Ουάσινγκτον είναι «ανοιχτή στο να καλωσορίσει την Τουρκία πίσω στο πρόγραμμα F-35, εάν επιλυθεί το ζήτημα με τους S-400». Δεδομένου ότι ήταν ένας από τους αρχιτέκτονες του πραξικοπήματος του Μαϊντάν, το οποίο εγκατέστησε την Ουκρανία και ουσιαστικά έδωσε το έναυσμα για την έναρξη της ενορχηστρωμένης από το ΝΑΤΟ ουκρανικής σύγκρουσης, τίποτα καλό δεν μπορεί να προκύψει από την εμπλοκή της. Υπάρχουν πολλές εικασίες σχετικά με το πώς ακριβώς η Άγκυρα θα μπορούσε να επιστρέψει στο πρόγραμμα JSF, συμπεριλαμβανομένων των αναφορών ότι το καθεστώς του Κιέβου θα μπορούσε να αποκτήσει τους S-400. Ωστόσο, ένα πράγμα είναι βέβαιο - όσο η Τουρκία λειτουργεί το ρωσικής κατασκευής σύστημα SAM μεγάλου βεληνεκούς, οι ΗΠΑ είναι πρακτικά εγγυημένο ότι θα αποτρέψουν τις πιθανές αγορές του F-35 από την Άγκυρα. Το να επιτραπεί στις ΗΠΑ/το ΝΑΤΟ να επιθεωρήσουν τους S-400 θα μπορούσε να είναι μια εναλλακτική λύση, αλλά είναι εξαιρετικά απίθανο πως η Μόσχα δεν θα μάθαινε για μια τέτοια μαζική παραβίαση της σύμβασης.
Παρά τις αναφορές ότι η γειτονική Ελλάδα υποτίθεται πως έχει ήδη μεταβιβάσει τα δικά της συστήματα S-300PMU1 SAM (έναν από τους άμεσους προγόνους του S-400) στην Ουκρανία, η Αθήνα είναι ανένδοτη ότι αυτό δεν ισχύει, υποδηλώνοντας πως οι δύο παλιοί αντίπαλοι εξακολουθούν να αγαπούν την ρωσικής κατασκευής αεράμυνα τους, καθώς είναι πολύ πιο ικανή από τα συστήματα που προέρχονται από τις ΗΠΑ/το ΝΑΤΟ, όπως το εξαιρετικά υπερτιμημένο «Patriot». Ωστόσο, δεδομένου ότι η Ελλάδα έχει ήδη στείλει όπλα απευθείας στο καθεστώς του Κιέβου, η Ουάσινγκτον ενέκρινε την πώληση της τελευταίας στρατιωτικής τεχνολογίας στην Αθήνα, συμπεριλαμβανομένων των προβληματικών μαχητικών αεροσκαφών F-35. Έτσι, η Τουρκία μπορεί να είναι απελπισμένη να ανταποκριθεί σε αυτό και τουλάχιστον να επιτρέψει στις ΗΠΑ να επιθεωρήσουν τους S-400. Ένα πιθανό παραθυράκι για την Άγκυρα θα μπορούσε να είναι να επιτρέψει τις αμερικανικές επιθεωρήσεις στο τουρκικό έδαφος, ενδεχομένως σε αμερικανικές βάσεις στη χώρα, ιδίως στην αεροπορική βάση του Ιντσιρλίκ, η οποία βρίσκεται σε μεγάλο βαθμό υπό τον έλεγχο της USAF (ακόμη και πυρηνικά όπλα φυλάσσονται εκεί). Αυτό θα μπορούσε να είναι μια εναλλακτική λύση για τη μεταφορά των S-400 απευθείας σε άλλα κράτη μέλη του ΝΑΤΟ.
* Σε συνεργασία infobrics.org με τη Freepen.gr / Απόδοση στα ελληνικά Freepen.gr